الف. ضرورى دين: شكى در وجوب تصديق و اعتراف به ضرورى دين؛ اعم از اصول و فروع نيست. چنان كه شكى در تحقق كفر با انكار ضرورى دين فى الجمله نمى‌باشد؛ ليكن اختلاف در اين است كه آيا انكار ضرورى دين سببى مستقل براى تحقق كفر است، آن سان كه انكار ربوبيت خدا و رسالت پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله چنين است، يا اينكه انكار ضرورى سببى مستقل نيست، بلكه به جهت بازگشت آن به انكار رسالت رسول خدا صلّى اللّه‌ عليه و آله و تكذيب آن حضرت موجب كفر مى‌گردد؟ بنابر قول نخست، انكار ضرورى مطلقا موجب كفر است؛ انكار كننده عالم باشد يا جاهل. جاهل نيز قاصر باشد يا مقصّر، مگر آنكه احتمال برود انكار كننده به لحاظ تازه مسلمان بودن يا سكونت و نشو و نما در بلاد كفر، به ضرورى بودن حكم جاهل بوده است، كه در اين صورت به گفته بسيارى، انكار ضرورى موجب كفر نمى‌شود.[3]

در مقابل، برخى انكار ضرورى را سببى مستقل براى تحقق كفر ندانسته و گفته‌اند: در صورتى موجب كفر مى‌شود كه به انكار رسالت پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله و تكذيب او برگردد.[4]

برخى بين اصول و فروع دين تفصيل داده و انكار ضرورى از اصول دين ـ همچون جسمانى بودن معاد ـ را مطلقا موجب كفر دانسته‌اند؛ اما در فروع دين بين جاهل قاصر و مقصر تفصيل داده و