شوخى: سخن يا عملى كه در مخاطب نوعى احساس دلپذيرى ايجاد كند و او را بخنداند.
از احكام آن در بابهاى طهارت، صلات، تجارت و شهادات سخن گفتهاند.
حكم تكليفى:شوخى كردن در صورت عدم آلودگى به سخن زشت و ناسزا، مستحب است. از امام صادق عليه السّلام نقل شده است: «هيچ مؤمنى نيست مگر آنكه بذله گو و شوخ طبع باشد».(1)ليكن شوخى زياد، جز در سفر، نكوهيده و مكروه است؛(2)چنان كه شوخى كردن در مسجد(3)و در تشييع جنازه(4)كراهت دارد.
آيا دروغ گفتن از روى شوخى حرام است؟ مسئله دو صورت دارد: يكى آنكه در مقام شوخى و به قصد خنداندن ديگران، به صورت جدّى از وقوع چيزى كه واقع نشده خبر دهد، مانند آنكه در موقعيتى كه فردى منتظر بازگشت مسافرى است، كسى به دروغ، آمدن مسافرش را خبر مىدهد تا او را بفريبد و حاضران را بخنداند. و ديگرى آنكه سخنى را به قصد شوخى ادا كند، بدون آنكه قصد اِخبار از واقع داشته باشد، حاضران نيز از اين قصد وى آگاه باشند. صورت نخست، مصداق دروغ و حرام است؛ بر خلاف صورت دوم كه نه مصداق دروغ و نه حرام است.(5)
به قول مشهور، در تحقق عدالت علاوه بر ترك گناه، ترك اعمال خلاف مروّت نيز شرط است. افراط و زياده روى در شوخى از مصاديق خلاف مروّت شمرده شده است. بنابر اين، براى عدالت فرد زيان آور است و در نتيجه شهادتش پذيرفته نخواهد بود.(6)
آثارى كه بر فعل، در صورت صدور آن به قصد جدّى مترتب مىگردد، اگر به شوخى از فرد صادر شود، بر آن مترتب نمىگردد، مانند عقود( -->عقد)از قبيل بيع، صلح، اجاره، نكاح، مضاربه و شركت، و ايقاعات( -->ايقاع)، از قبيل نذر، عهد،