اما از آنجا كه با سرعت بسيار بالايى انجام مى‌گيرد، بيننده تصور مى‌كند، بدون سبب عادى پديد آمده است؛ از اين رو، شگفت زده مى‌شود.(1)بنابر اين تعريف، آنچه با شعبده پديدار مى‌گردد، امرى واقعى است نه خيالى؛ برخلاف سحر كه بسيارى از فقها آن را خيالى محض مى‌دانند( -->سحر).

برخى، شعبده را مرادف معناى سحر دانسته و گفته‌اند: شعبده عمليات تأثير گذار بر قوه خيال است و شعبده باز با تصرف در مخيّله فرد، انواع شكلها و صورتهاى خيالى را در آن ايجاد نموده و در مرحله بعد با قوّه نفسانى خود آن اَشكال را در فضايى حسّى به بينندگان منتقل مى‌كند؛ به گونه‌اى كه آنان، آنها را امرى واقعى مى‌بينند؛ در حالى كه حقيقت آنها نمود است نه بود.(2)بر اساس اين تعريف، تردستى مصداق شعبده نخواهد بود. از احكام عنوان ياد شده در باب تجارت سخن گفته‌اند.

حكم:شعبده به معناى دوم از مصاديق سحر به شمار مى‌رود و احكام آن را دارد؛ ليكن به معناى نخست (تردستى) آيا حرام است يا نه، اختلاف مى‌باشد. مشهور فقها آن را نيز حرام مى‌دانند. بنابر قول به حرمت، آموختن و آموزش دادن آن جهت عمل و نيز گرفتن اجرت در ازاى ياد دادن آن حرام و خوردن مال به باطل است.(3)در مقابل مشهور، گروهى از معاصران آن را حرام ندانسته‌اند، مگر آنكه عمل حرامى همچون زيان رساندن به مؤمن بر آن مترتب گردد.(4)

شعر

شعر: سخنى ادبى و غالباً موزون و داراى قافيه كه بيان كننده عواطف و تخيل گوينده است.

از آن به مناسبت در بابهاى طهارت، صلات، صوم، حج و تجارت سخن گفته‌اند.

• (1)مصباح الفقاهة 1/ 288 ـ 290 ؛ إرشاد الطالب 1/ 168
• (2)تاريخ ابن خلدون 1/497 ؛ تاج العروس، واژه «شعوذة»
• (3)النهاية/ 366 ؛ كتاب السرائر 2/ 218 ؛ المختصرالنافع/ 117 ؛ تذكرة الفقهاء 12/ 145 ؛ الدروس الشرعية 3/ 164 ؛ وسيلة النجاة/ 323
• (4)منهاج الصالحين (خوئى) 2/ 7 ـ 8 ؛ إرشاد الطالب 1/ 168 ؛ منهاج الصالحين (سيستانى) 2/ 12 ؛ منهاج الصالحين (سيد محمدسعيد حكيم) 2/ 21 .