شركت

شركت: اجتماع حقوق چند مالك در يك چيز به گونه اشاعه.

شركت در لغت به كسر «ش» و سكون «ر» و نيز فتح «ش» و كسر «ر» ضبط شده است.(1)

برخى، بر تعريف ياد شده از شركت اين جمله را افزوده‌اند: «يا استحقاق دو يا چند نفر نسبت به چيزى به نحو اشاعه».(2)افزودن اين جمله بدين جهت است كه تعريف، شامل مشاركت دو يا چند نفر در حقى همچون قصاص، خيار و شفعه نيز گردد؛ زيرا تعريف ذكر شده در شناسه شامل آن نمى‌شود؛ چون در حقوق ياد شده ملك حقيقى وجود ندارد؛ در نتيجه مالكى نيز در ميان نخواهد بود.(3)

تعريف ياد شده ـ كه منطبق با معناى لغوى و عرفى شركت مى‌باشد ـ تنها تعريف گروهى از فقها از شركت است.(4)ليكن گروهى ديگر از آنان، تعريفى ديگر نيز براى شركت ذكر كرده و از آن به شركت عقدى يا اكتسابى و يا تجارت تعبير نموده‌اند. كاربرد اين تعريف جايى است كه چند نفر بخواهند مالى مشترك را رأس المال (سرمايه) قرارداده و با آن تجارت كنند. بنابر اين، شركت عقدى عبارت است از قرار داد ميان دو يا چند نفر بر معامله و تجارت با مال مشترك، يا عقدى كه ثمره آن جواز تصرف مالكان در مال مشترك و تجارت با آن است.(5)

برخى گفته‌اند: عدم تعرض فقها نسبت به تعريف دوم به جهت وضوح مقصود آنان بوده است؛ زيرا غرض از شركت در بيشتر مواقع، مشاركت افراد در سرمايه و تجارت با آن با هدف سود آورى است.(6)البته برخى، شركت به معناى دوم را از اصل منكر شده‌اند.(7)شركت، عنوان بابى مستقل در فقه است كه از احكام آن به تفصيل در اين باب سخن رفته است.

شركت به معناى نخست:

متعلق شركت: متعلق شركت يا عين است، مانند اينكه دو نفر باهم خانه‌اى را بخرند، يا منفعت، مانند اينكه دو نفر يا بيشتر خانه‌اى را اجاره كنند و يا حق، مانند مشاركت دو نفر يا بيشتر در حق قصاص يا خيار يا تحجير(8)( -->تحجير).

• (1)لسان العرب و مجمع البحرين ، واژه «شرك»
• (2)تذكرة الفقهاء 16/307
• (3)جامع المقاصد 8/8
• (4)شرائع الإسلام 2/ 374 ؛ قواعد الأحكام 2/ 325 ؛ المهذب البارع 2/ 543
• (5)مسالك الأفهام 4/ 301 ـ 302 ؛ مجمع الفائدة 10/ 195 ؛ كفاية الأحكام 1 / 618 ؛ جامع المدارك 3 / 400 ـ 401 ؛ تحرير الوسيلة 1/ 622 ؛ هداية العباد (گلپايگانى) 2/ 40
• (6)مجمع الفائدة 10/ 198 ؛ مفتاح الكرامة 16/ 577 ؛ منهاج الصالحين (سيد محمدسعيد حكيم) 2/ 188
• (7)الحدائق الناضرة 21/ 147 ـ 148
• (8)المبسوط 2/ 343