از نظر عقلى تحقق فعل منوط به آن است و عقل بدون يارى جستن از شرع، آن را درك مى‌كند، مانند توقف حج بر پيمودن مسافتى از راه.(1)

شرط علمى --> شرط ذُكرى

شرط غايت -->شرط نتيجه

شرط فاسد

شرط فاسد : شرط فاقد شرايط صحّت(--> شرط ضمن عقد).

شرط فاسد؛ قاعده --> قاعده شرط فاسد

شرط فعل

شرط فعل: شرط انجام دادن كارى ضمن عقد، مانند شرط دوختن لباس(--> شرط ضمن عقد).

شرط فقهى

شرط فقهى: التزام در التزام.

شرط فقهى مقابل شرط اصولى(-->شرط اصولى)عبارت است از ملتزم شدن به چيزى ضمن التزامى ديگر؛ يعنى عقد. به عبارت ديگر، شرط فقهى عبارت است از التزام ضمن عقد(1)(--> شرط ضمن عقد).

(--> شرط)

شرط متأخر

شرط متأخر: مقابل شرط متقدم و مقارن.

به شرطى كه از نظر زمانى متأخر از مشروط باشد، شرط متأخر گويند. مقابل آن شرط متقدم و مقارن قرار دارد كه به ترتيب به شرط مقدم بر مشروط و هم زمان با آن از نظر زمانى اطلاق مى‌گردد. از آن در اصول فقه سخن گفته‌اند.

در امكان و وقوع شرط مقارن شكى نيست؛ برخلاف شرط متأخر و متقدم كه مورد اشكال واقع شده‌اند؛ بدين گونه كه شرط از اجزاء علت تامه است و همه اجزاء علت تامه بايد هم زمان با معلول باشد. بنابر اين، مقدم و يا مؤخر بودن شرط از مشروط صحيح نيست. در كتب اصولى از اين اشكال پاسخهاى متعددى داده شده است.(1)

(--> شرط)

• (1)محاضرات فى اصول الفقه 2/ 309 ـ 324 ؛ المباحث الأصولية 4/ 15 ـ 51 .
• (1)أصول الفقه 1/ 245 .
• (1)حاشية كتاب المكاسب (اصفهانى) 5/ 28 .