همچنين است اگر خاص، منفصل و شبهه بين متباينين باشد. ليكن اگر خاص، منفصل و شبهه بين اقل و اكثر باشد، اجمال خاص به عام سرايت نمى‌كند و عمل به حكم عام در فرد مشكوك (اكثر) صحيح است.(2)

برخى در خاص متصل، بين خاصى كه با ادوات استثنا بيان شده، مانند «اكرم العلماء الاّ الفسّاق» و بدون آن، از قبيل «اكرم العلماء العدول» تفصيل داده و گفته‌اند: در صورت نخست اجمال خاص به عام سرايت نمى‌كند، اما در صورت دوم سرايت مى‌كند.(3)

شبهه مقرون به علم اجمالى

شُبهه مقرون به علم اجمالى: مقابل شبهه بَدوى(--> شبهه بدوى).

شبهه مقرون به علم اجمالى(--> علم اجمالى)، در جايى است كه تكليف اجمالاً معلوم، ليكن مردد ميان چند چيز است و آن بر دو گونه است: شبهه محصوره و شبهه غير محصوره(--> شبهه).

شبهه موضوعى

شُبهه موضوعى: ترديد در حكم و يا موضوعى جزئى.

شبهه موضوعى در جايى است كه شك يا در حكمى جزئى باشد، مانند شك در پاكى و نجاست اين مايع و يا در موضوعى جزئى، مانند شك در كر بودن اين آب. مقابل آن شبهه حكمى(--> شبهه حكمى)قرار دارد.

در شبهات حكمى منشأ شك، فقدان دليل معتبر، اجمال آن و يا تعارض دو دليل است؛ ليكن در شبهات موضوعى، منشأ، اشتباه در امر خارجى است. به عنوان مثال، شك در اينكه مصرف دخانيات چه حكمى دارد، شبهه حكمى و شك در اينكه اين مايع شراب است يا سركه، شبهه موضوعى خواهد بود( -->شبهه).

شُبهه نكاح --> شبهه عقد

• (2)كفاية الأصول/ 220 ؛ أصول الفقه 1/ 136 ـ 138 ؛ أجود التقريرات 2/ 313 ؛ تهذيب الأصول (امام خمينى) 2 / 14 ـ 16 ؛ عناية الأصول 2/ 259 ـ 261
• (3)أصول الإستنباط/ 139 ـ 141 .