داد و ستد سم:خريد و فروش سمهاى داراى منفعت حلال عقلايى و كاربردى صحيح است؛ ليكن معامله سمومى كه چنين منفعتى بر آنها مترتب نيست، باطل مى‌باشد.(3)

به تصريح گروهى از قدما، فروشنده سمهاى كشنده‌اى كه منفعت حلال ندارند، كيفر مى‌شود و در صورت استمرار بر فروش و دست برنداشتن از آن، اعدام مى‌گردد.(4)به قول برخى، نگهدارى سمى كه منفعتى ندارد، جايز نيست.(5)

ريخن سم بر روى دشمن:در جنگ با كفار، ريختن سم بر منطقه مسكونى آنان، بنابر قول گروهى حرام است.(6)برخى، آن را مكروه دانسته‌اند.(7)برخى، حرمت يا كراهت را در فرضى دانسته‌اند كه پيروزى بر كفار بدون آن ممكن باشد، وگرنه در صورت توقف پيروزى بر آن، حرمت يا كراهت منتفى است.(8)ليكن برخى در جواز آن، حتى در صورت توقف پيروزى بر آن اشكال كرده‌اند.(9)البته ريختن سم بر جنگجويان كافر در جبهه جنگ جايز است.(10)

قصاص با آلت زهر آلود:استفاده از ابزار آلوده به سم در قصاص اعضا حرام است و در صورت استفاده، چنانچه زهر به ديگر اعضا سرايت كند يا منجر به مرگ قصاص شونده گردد، قصاص كننده ضامن است. ليكن در قصاص نفس، به كارگيرى آلت زهر آلود، در صورتى كه موجب هتك قصاص شونده هنگام غسل يا دفن او گردد، مانند آنكه سبب فساد بدن و متلاشى شدن آن شود، حرام است؛ ليكن چنانچه سبب متلاشى شدن بدن بعد از دفن گردد آيا جايز است يا حرام؟ اختلاف مى‌باشد. از اين رو، بر قاضى يا نايب او مستحب است، قبل از قصاص بررسى نمايد كه ابزار، زهر آلود نباشد.(11)

در فرض نخست (قصاص اعضا) چنانچه استفاده از آلت زهر آلود موجب مرگ قصاص شونده گردد، ولىّ دم كه اقدام به قصاص كرده، با علم به زهر آلود بودن آلت، ضامن نصف ديه است و يا چنانچه ولى دمِ قصاص شونده بخواهد او را قصاص كند بايد نصف ديه را به او برگرداند. برخى در اين صورت قصاص

• (10)68 ؛ منهاج الصالحين (خوئى) 1/ 373
• (11)مسالك الأفهام 15/ 234 ؛ جواهر الكلام 42/ 294 ـ 295 ؛ تحرير الوسيلة 2/ 535
• (3)تحرير الأحكام 2/ 264 ؛ تذكرة الفقهاء 10/ 32 ؛ جواهر الكلام 22/ 40 ـ 41
• (4)المقنعة/ 801 ؛ المراسم العلوية/ 253 ؛ النهاية/ 713 ؛ المهذب 2/ 536 ؛ كتاب السرائر 3/ 478 ؛ الجامع للشرائع/ 558
• (5)الدروس الشرعية 3/ 168
• (6)غنية النزوع/ 201 ؛ كتاب السرائر 2/ 7 ؛ إصباح الشيعة/ 189
• (7)تذكرة الفقهاء 9/ 70 ؛ اللمعة الدمشقية/ 73
• (8)شرائع الإسلام 1/ 236 ؛ جامع المقاصد 3/ 385 ؛ الروضة البهية 2/ 392 ؛ منهاج الصالحين (خوئى) 1/ 373
• (9)جواهر الكلام 21/ 68