ـ به گونه‌اى كه زمان تداركش بگذرد ـ موجب بطلان حج و عمره مى‌شود؛ ليكن ترك آن از روى فراموشى موجب بطلان نمى‌گردد و هر وقت متذكر شد بايد آن را به جا آورد و در صورت عدم امكان يا مشقت داشتن، بايد نايب بگيرد و تا زمانى كه سعى انجام نشود، محرماتى كه پس از سعى بر او حلال مى‌شود، به قوت خود باقى است. در اينكه جهل به حكم، حكم نسيان را دارد يانه، اختلاف است.(1)

جايگاه سعى:سعى پس از طواف و نماز آن به جا آورده مى‌شود؛ از اين رو، اگر عمره گزار يا حاجى به عمد آن را قبل از طواف به جا آورد، سعيش باطل و اعاده آن پس از طواف و نماز آن واجب است؛(2)ليكن اگر تقديم از روى فراموشى يا جهل به حكم صورت گيرد، در بطلان سعى و وجوب اعاده آن پس از طواف اختلاف است. همچنين در بطلان سعى در صورتى كه عمدا قبل از نماز طواف انجام شود، اختلاف است و در فرض جهل و نسيان باطل نخواهد بود.(3)

فاصله انداختن بين سعى و طواف تا شب به قول مشهور جايز است؛ ليكن تأخير سعى از طواف بدون عذر تا روز بعد جايز نيست.(4)برخى، تأخير تا روز بعد را جايز دانسته وبعد از آن را جايز ندانسته‌اند.(5)

مقدمات سعى:براى عمره گزار و حاجى مستحب است پيش از سعى از چاه زمزم يك يا دو دلو آب بردارد و ضمن نوشيدن مقدارى از آن، بقيه را بر سر و پشت و شكم خود بريزد و اين دعا را بخواند:{أللّـهُمَ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً وَ رِزْقاً واسِعَاً وَ شِفاءاً مِنْ كُلِّ داءٍ وَ سُقْمٍ}. سپس حجرالأسود(--> حجرالأسود)را استلام(--> استلام)نمايد و از درى كه محاذى آن است (باب صفا) با آرامش و وقار به سمت صفا حركت كند و پس از رسيدن به كوه صفا بر فراز آن رفته و به كعبه نظر كند و با پيش رو قرار دادن ركن حجرالأسود، و پس از حمد و ثناى خداوند متعال و گفتن هفت بار تكبير و تهليل، دعاى وارد شده را بخواند.

بنابر قول مشهور، طهارت از حدث و بنابر قول برخى، پاكى بدن و لباس هنگام سعى مستحب است.(6)

• (1)مسالك الأفهام 2/ 359 ؛ جواهر الكلام 19/ 429 ـ 431
• (2)الحدائق الناضرة 16/292؛ المعتمد فى شرح المناسك 5/ 63
• (3)مدارك الأحكام 8/ 219 ـ 220 ؛ جواهرالكلام 19/ 446 ؛ دليل الناسك/ 297 ؛ المعتمد فى شرح المناسك 5/ 41 ـ 43 ؛ مهذب الأحكام 14/ 137
• (4)الحدائق الناضرة 16/ 295 ؛ جواهر الكلام 19/ 390 ـ 391
• (5)شرائع الإسلام 1/ 202
• (6)مستند الشيعة 12/ 159 ؛ جواهر الكلام 19/ 410 ـ 417