سجده شكر

سجده شكر: از سجده‌هاى مستحب.

از آن در باب صلات سخن گفته‌اند.

حكم تكليفى:سجده شكر در موارد زير مستحب مؤكد است: بعد از هر نماز واجب و مستحب؛ هنگام رسيدن نعمتى جديد و يا تجديد نعمت؛ هنگام دور شدن نقمت و بلايى از انسان و نيز ياد آورى آنها؛ پس از توفيق يافتن در به جا آوردن عملى نيك يا ترك گناهى(1)و نيز هنگام مشاهده فرد مبتلا به بلايى و ديدن فاسق.(2)

چگونگى:سجده شكر با انجام دادن مسماى سجده محقق مى‌شود. بنابر اين، سجده شكر، تكبير افتتاح، تكبير هنگام رفتن به سجده و نيز تشهد و سلام ندارد؛(3)ليكن برخى قدما تكبير را پس از سر برداشتن از سجده مستحب دانسته‌اند.(4)

سجده شكر با يك بار سجده كردن تحقق مى‌يابد؛ ليكن افضل آن است كه دو بار سجده كند و بين دو سجده، گونه راست و سپس گونه چپ را ـ كه از آن به تعفير(--> تعفير)تعبير مى‌شود ـ به زمين نهد. تعدد سجده با سر برداشتن از زمين و سر نهادن بر آن تحقق مى‌يابد و نشستن بين دو سجده لازم نيست.(5)

آيا براى تحقق مسماى سجده شكر، نهادن اعضاى هفت گانه بر زمين لازم است يا گذاشتن پيشانى به تنهايى كفايت مى‌كند؟ مسئله محل بحث واختلاف است.(6)

شرايط:در سجده شكر طهارت از حدث و نيز رو به قبله بودن شرط نيست.(7)در اشتراط مباح بودن (غصبى نبودن) مكان و نهادن پيشانى بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است، همچون خاك اختلاف است.(8)

• (1)جواهر الكلام 10/ 234 ـ 240 ؛ العروة الوثقى 2/ 584 ـ 585 ؛ مهذب الأحكام 7/ 37
• (2)جامع المقاصد 2 / 317
• (3)
• (4)المبسوط 1 / 114
• (5)مسالك الأفهام 1/ 223 ؛ الحدائق الناضرة 8/ 351
• (6)ذكرى الشيعة 3/ 465 ؛ جامع المقاصد 2/ 317 ؛ الحدائق الناضرة 8/ 349 ـ 350 ؛ العروة الوثقى 2/ 585
• (7)تذكرة الفقهاء 1/ 137 و3/ 15
• (8)ذكرى الشيعة 3 / 465 ؛ جامع المقاصد 2 / 317 ؛ كشف الغطاء 3/ 215 ؛ الحدائق الناضرة 8/ 349 ـ 350 ؛ العروة الوثقى 2/ 585