و جواز و صحّت روزه گرفتن روز سيزدهم (آخرين روز ايّام تشريق)؛ هرچند تأخير افضل است و جواز و صحّت گرفتن روزه در همه ايّام تشريق (يازده، دوازده و سيزدهم). قول نخست، اشهر و قول سوم منسوب به برخى قدما و شاذ است. بنابر اين، نظر مشهور، عدم جواز روزه گرفتن در دو روز نخست ايّام تشريق است.(1)

در اينكه جايز است سه روز روزه سفر ـ پس از محرم شدن براى حج تمتّع يا به قولى عمره تمتّع ـ از ابتداى ماه ذيحجه، گرفته شود يا اينكه قبل از روز هفتم ذيحجه جايز نيست، اختلاف مى‌باشد. مشهور، قول نخست است.(2)

گرفتن سه روز روزه در طول ذيحجه صحيح و مجزى است؛ ليكن در وجوب مبادرت به آن، پس از ايام تشريق يا عدم وجوب، اختلاف است.(3)

پياپى بودن روزه سه روز و فاصله نينداختن بين آنها شرط صحّت آن است. بنابر اين، اگر دو روز روزه بگيرد و روز سوم افطار كند، بايد همه آن را از سر بگيرد.(4)البته به قول بعضى قدما، افطار از روى عذر اشكال ندارد و لازم است پس از رفع عذر، روزه را ادامه دهد.(5)برخى نيز در فرض پياپى بودن دو روز اول آن، افطار روز سوم را مطلقا ـ حتى بدون عذر ـ بى اشكال دانسته‌اند؛ ليكن اگر يك روز را روزه گرفته و روز دوم را افطار كرده باشد، واجب است روز اول را نيز اعاده كند.(6)

از شرط تتابع، موردى كه روز هشتم و نهم را روزه گرفته، استثنا شده است؛ چنان كه گذشت. برخى، موردى ديگر را بدان افزوده و گفته‌اند: اگر حاجى روزهاى هفتم و هشتم را روزه بگيرد و روز نهم را به جهت بيم از ضعف براى دعا افطار كند و پس از ايّام تشريق آن را تدارك نمايد، روزه‌اش صحيح است.(7)

حاجى‌اى كه تا پايان ماه ذيحجه سه روز روزه را ترك كرده، بنابر قول مشهور، بلكه اجماع ادعا شده، قربانى كردن در منى در سال بعد، بر او واجب و متعيّن مى‌گردد؛ ليكن در اينكه علاوه بر آن، قربانى‌اى ديگر به جهت كفّاره بر او

• (1)الحدائق الناضرة 17/ 124 ـ 135 ؛ جواهر الكلام 19/ 167 ـ 177
• (2)كتاب السرائر 1/ 593 ؛ التنقيح الرائع 1/ 493 ؛ جواهر الكلام 19/ 177 و 179
• (3)كشف اللثام 6/ 146 ؛ جواهر الكلام 19/ 177 ـ 179
• (4)جواهر الكلام 19/ 178 ـ 179
• (5)الوسيلة/ 146
• (6)الرسائل العشر (شيخ طوسى) (الجمل و العقود)/ 217 ؛ إصباح الشيعة/ 132
• (7)الوسيلة/ 182 ؛ مختلف الشيعة 4/ 275