مخالفان( --> مخالف)جايز است، ليكن قذف( --> قذف)آنان جايز نيست.(3)

آثار:دشنام بر حسب نوع آن و فرد دشنام داده شده داراى آثار متفاوتى است، از آن جمله:

1. حدّ:دشنام دادن به مسلمان در قالب قذف، موجب ثبوت حدّ قذف (هشتاد تازيانه) است.(4)

2. تعزير و تأديب:دشنام دادن به مسلمان به غير قذف و نيز غير مسلمان در قالب قذف موجب ثبوت تعزير( --> تعزير)است.(5)

بنابر مشهور، در سبّ كفّار نسبت به يكديگر، تعزير ثابت نيست، مگر آنكه بيم فتنه باشد، كه در اين صورت، امام هرگونه صلاح بداند مانع پيدايى فتنه مى‌شود.(6)هرگاه كودكان مميّز( --> مميّز)يكديگر را دشنام دهند، ادب مى‌شوند.(7)

3. كفر و نجاست:سبّ پيامبر اعظم صلّى اللّه‌ عليه و آله يا يكى از اهل بيت آن حضرت در صورتى كه از روى عداوت و دشمنى باشد، موجب كفر و نجاست سبّ كننده مى‌شود و او مصداق ناصبى( --> ناصبى)خواهد بود؛ ليكن اگر از روى عداوت نباشد، در اينكه چنين اثرى بر آن مترتّب مى‌شود يا نه اختلاف است.(8)

4. قتل:كشتن سبّ كننده پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله يا يكى از امامان معصوم عليه السّلام و يا حضرت فاطمه سلام اللّه‌ عليها واجب است؛ نيز كشتن او براى شنونده سبّ در صورت توانايى و ايمن بودن از ضرر، جايز، بلكه واجب است، و بنابر مشهور، نيازى به اذن حاكم شرع نيست.(9)به تصريح برخى، حكم سبّ ساير پيامبران نيز همين است،(10)بلكه بعضى قدما بر آن ادعاى اجماع كرده‌اند.(11)

بنابر تصريح برخى، كسى كه مادر رسول خدا صلّى اللّه‌ عليه و آله يا امامان معصوم عليهم السّلام را سبّ به قذف كند مرتد( --> ارتداد)است و كشته مى‌شود.(12)

• (10)إصباح الشيعة/ 520 ؛ جامع الخلاف و الوفاق/ 588 ؛ مسالك الافهام 14/ 453
• (11)غنية النزوع/ 428
• (12)تحريرالاحكام 5/ 410 ؛ اللمعة الدمشقية/ 241 ؛ الدرّ المنضود (فقعانى)/ 303 .
• (3)22/ 61 ـ 62 ؛ كتاب المكاسب 2/ 118 ـ 119
• (4)جواهر الكلام 41/ 429
• (5)المقنعة/ 796 ؛ النهاية/ 728 ؛ مسالك الافهام 14/ 433 ؛ تحرير الوسيلة 2/ 474
• (6)جواهر الكلام 41/ 431 ـ 432
• (7)المقنعة/ 798
• (8)جواهر الكلام 6/ 55 ـ 56 ؛ العروة الوثقى 1/ 141 ؛ التنقيح (الطهارة) 2/ 87
• (9)الروضة البهية 9/ 194 ـ 195 ؛ جواهر الكلام 41/ 432 ـ 439