خُمس تَحليل: خمسى كه جهت حلال شدن مال آميخته با حرام پرداخت مىگردد.
از آن در باب خمس سخن گفتهاند.
اخراج خمس مال حلالى كه با حرام مخلوط شده ـ جهت حلّيت تصرّف در آن ـ واجب است؛ و چنانچه خود مال حلال نيز متعلق خمس باشد، مانند اينكه از سود كسب به دست آمده باشد، پرداخت خمس آن نيز واجب است. بنابر اين، در چنين مالى دو خمس واجب مىشود. هرچند برخى، تنها خمس تحليل را در آن واجب دانستهاند. بعضى در چگونگى اخراج دو خمس، اخراج خمس مال حلال را مقدم بر اخراج خمس مال مخلوط به حرام دانستهاند(1)( --> خمس).