تنگنا است.(2)از عنوان ياد شده به مناسبت در باب زكات سخن گفته‌اند.

از حقوق مستحب در اموال انسان، حق معلوم است.(3)

حق معنوى

حق معنوى: امتيازى غير مادى از قبيل حق تأليف و حق اختراع.

به حقوقى كه متعلَّق آنها امور اعتبارى و معنوى است، حقوق معنوى اطلاق مى‌شود، مانند حق طبع (تكثير و چاپ اثر)، حق اختراع، حق امتياز انتشار روزنامه و مجله، حق استخراج معدن و حق امتياز آب، برق، گاز و تلفن. مقابل آن، حق عينى قرار دارد كه متعلق آن عين خارجى است، از قبيل حق تحجير( --> تحجير)و حق قصاص( --> قصاص)كه متعلق اوّلى زمين و دومى جانى است.

عنوان ياد شده از عناوين جديد است كه فقهاى معاصر در بخش مسائل مستحدثه و نيز در پاسخ استفتائات به برخى احكام آن اشاره كرده‌اند.

اعتبار شرعى:در اينكه حق تأليف براى پديد آورنده اثر، حق طبع براى ناشر و حق اختراع براى مخترع از نظر شرع معتبر است يا نه، اختلاف است. بنابر قول نخست، نويسنده مى‌تواند ديگران را از چاپ و پخش كتاب خود منع كند. ديگران نيز بدون اجازه صاحب اثر حق ندارند كتاب او را چاپ و توزيع كنند؛ چنان كه اگر مؤلف حق نشر را به ناشرى واگذار كرده باشد، ديگر ناشران نمى‌توانند بدون اجازه آن ناشر، كتاب را منتشر كنند. و نيز مخترع مى‌تواند ديگران را از نمونه بردارى از اختراع خود و تكثير آن منع نمايد.

بنابر اين قول، مؤلف يا مخترع مالك محصول فكر و انديشه خود بوده و مى‌تواند آن را بفروشد يا ببخشد و يا در آن ساير تصرفات مالكانه داشته باشد.(1)

در مقابل، برخى براى چنين حقوقى از نظر شرعى اعتبار قائل نبوده و چاپ كتاب يا نمونه بردارى از اختراع ديگرى را بدون اشكال دانسته‌اند.(2)

البته برخى گفته‌اند: در صورتى كه اين گونه حقوق، قانونى و ضابطه مند

• (1)المسائل المستحدثة (روحانى)/ 223 ـ 224
• (2)وسائل الشيعة 9/ 46 ـ 49
• (2)تحرير الوسيلة 2/ 625 ـ 626 ؛ صراط النجاة 1/ 252 ؛ الفتاوى الميسرة (سيستانى)/ 412
• (3)الحدائق الناضرة 12/ 15 ـ 17.