و خوردن آنان نمود داشته باشد و افساد به شمار رود، جايز نخواهد بود.

2. عبور اتفاقى باشد. بنابر اين، اگر از ابتدا به قصد خوردن ميوه درختى از آن جا بگذرد، خوردن جايز نيست. برخى اين شرط را نپذيرفته و خوردن را هرچند با قصد آن از ابتدا جايز دانسته‌اند.(2)

3. به خوردن بسنده كند و چيزى از محصول را با خود نبرد.

4. باغ و زراعت فاقد ديوار و در باشد. بنابر اين، بالا رفتن از ديوار و گشودن در باغ و مانند آن تصرف در ملك ديگرى محسوب مى‌گردد و جايز نيست، مگر آنكه شاخه درخت بيرون از ديوار باشد، كه در اين صورت خوردن از ميوه آن جايز است.

5 . بنابر قول برخى، علم يا ظن به ناخشنودى صاحب باغ يا مزرعه نداشته باشد.

6 . به قول برخى، ميوه و محصول چيده نشده باشد.(3)

حق مرور

حق مرور [= حق عبور ]: حق آمد و شد در ملك ديگرى.

حق مرور عبارت است از حق آمد و رفت در ملك ديگرى به سببى از اسباب، مانند اينكه شخصى باغ خود را بفروشد، ليكن درختى از آن را براى خود نگه دارد، كه در اين صورت براى فروشنده حق مرور تا نزد درخت در ملك خريدار تا زمانى كه آن درخت وجود دارد، ثابت است؛ يا كسى كه خانه‌اى را فروخته، ليكن اتاقى از آن را نفروخته است و راه اتاق نيز از حياط مى‌گذرد، كه در اين صورت فروشنده براى آمد و شد به اتاق خود حق عبور از حياط تا اتاق را دارد. از اين عنوان به مناسبت در باب تجارت سخن گفته‌اند.

صاحب حق عبور مى‌تواند در قلمرو ثبوت حق، عبور و مرور كند و مالك زمين نمى‌تواند مزاحم او شود.

حق مرور قابل اسقاط و نيز از راه ارث قابل انتقال است، و چون ماليت دارد

• (2)منهاج الصالحين (سيستانى) 2/ 90 ؛ جامع المسائل (بهجت) 2/ 546
• (3)مسالك الافهام 3/ 373 ؛ الحدائق الناضرة 18/ 292 ـ 293 ؛ جواهر الكلام 24/ 127 ـ 137 .