گوشش نزديك نموده، به شدت تكان بدهند و تلقين كنند(1)( --> تلقين).

در نمازهاى واجب، واجب است بدن و مكان نمازگزار استقرار داشته باشد، يعنى ساكن و بدون حركت باشد( --> استقرار).

بر لال واجب است در تكبيرة الاحرام( --> تكبيرة الاحرام)و ذكرهاى واجب نماز(2)و نيز بنابر مشهور هنگام تلبيه( --> تلبيه)زبان خود را همراه با اشاره انگشت حركت دهد.(3)سايه قرار دادن بر بالاى سر در حال حركت بر مرد مُحرم( --> احرام)حرام است.(4)

از شرايط صحّت تذكيه( --> تذكيه)آن است كه حيوان پس از ذبح حركتى بكند كه نشانگر حيات يا استقرار حيات او باشد؛ هرچند به پلك زدن يا حركت دادن دم باشد. برخى، علاوه بر آن، خروج خون به مقدار متعارف را لازم دانسته‌اند.(5)

از حركت به معناى دوم در باب صلات سخن گفته‌اند.

اخلال عمدى به حركات كلمه در قرائت و نيز ذكرهاى واجب نماز موجب بطلان آن مى‌شود(6)( --> اعراب).

حَرَم: محدوده‌اى گرداگرد كعبه معظّم/ حدّ فاصل بين دو كوه «عائر» و «وَُعَير» در مدينه/ مدفن پيامبران و امامان عليهم السّلام(-->مشاهد مشرّفه).

حرم مكّه:اطلاق حرم در كلمات فقها به حرم مكّه انصراف دارد.(1)حرم مكّه به محدوده‌اى از اطراف كعبه گفته مى‌شود كه ـ برحسب روايات ـ جبرئيل به امر خداوند حدود آن را براى حضرت ابراهيم عليه السّلام مشخص نمود و آن حضرت براى شناسايى آنها در مبادى ورودى نشانهايى (اَعلام يا اَنصاب) نصب كرد كه امروزه به شكل ستونهايى پابرجا و مشخص كننده حدود حرم است.(2)هم اكنون براى تعيين حدود حرم شش نشانه در شش مسير ورودى (ميقات) و در هر مسير دو ستون در دو طرف جاده وجود دارد. محل نصب اين ستونها و فاصله هريك از حدود تا مسجد الحرام به شرح زير است:

• (1)العروة الوثقى 2/ 120
• (1)جواهر الكلام 5/ 60 و 41/ 345
• (2)جواهر الكلام 9/ 211 و 315
• (2)20/ 294
• (3)الحدائق الناضرة 15/ 64
• (4)جواهر الكلام 18/ 394
• (5)36/ 125
• (6)9/ 287 ؛ العروة الوثقى 2/ 515 .