حدقه هم بر كاسه و هم بر مردمك (سياهى چشم) اطلاق مىشود و از آن در بابهاى اطعمه و اشربه، قصاص و ديات سخن گفتهاند.
در حرمت يا كراهت خوردن مردمك چشم حيوان حلال گوشتِ تذكيه شده( --> تذكيه)اختلاف است. قول به حرمت، منسوب به مشهور است.(1)
اگر به سبب جنايت عمدى، بينايى چشم كسى از بين برود، ليكن حدقهاش سالم بماند، در مقام قصاص، بينايى چشم جانى از بين مىرود بدونه آنكه به حدقه آسيبى برسد؛ اما اگر خطر آسيب ديدن حدقه باشد، قصاص ساقط و ديه جايگزين آن مىگردد.(2)
ديه از بين بردن هر دو حدقه چشم، ديه كامل و ديه از بين بردن يكى نصف آن است.(3)
( --> بينايى)( --> چشم)
حدّ مشترك
حدّ مشترك: مرز مشترك ميان دو طرف/ كيفر منوط به درخواست صاحب حقّ، مشتمل بر حق اللّه و حق النّاس(-->حدود النّاس).
از آن به معناى نخست در باب طهارت سخن گفتهاند.
به قول اكثر فقها، بلكه بنابر اجماع ادّعا شده، چنانچه گوشت، پيه و پوست حيوانى كه معلوم نيست تذكيه شده يا نه در سرزمين كفر يا مرز مشترك ميان مسلمانان و كفّار يافت شود، حكم مردار بر آن بار مىشود(1)( --> مرز).
بنابر قول برخى، در غسل، شستن حدّ مشترك ميان سر و گردن، هنگام شستن سر و گردن و نيز بدن، همچنين شستن حدّ مشترك ميان سمت راست و چپ بدن، هنگام شستن هريك از دو طرف، واجب است.(2)
در وضو و تيمّم، شستن و مسح كردن بخشىاز حدّ مشترك ميان دوطرف اعضايى كه بايد شسته يا مسح شوند، واجب است.(3)
(1)مختلف الشيعة 8/ 313 ـ 315 ؛ جواهر الكلام 36/ 348