حِجْر اسماعيل: فضايى وصل به كعبه، بين ركن عراقى و شامى كه ديوارى قوسى شكل بر آن احاطه دارد.
حجر اسماعيل طبق بعضى روايات، محلّ سكونت حضرت اسماعيل بوده و مادرش هاجر نيز با وى در همين مكان مىزيسته است و پس از درگذشت، در همين مكان دفن شدهاند. اسماعيل عليه السّلام پس از دفن مادرش در حجر، براى آنكه طواف كنندگان بر روى قبر وى گام ننهند، گرد آن ديوارى كشيد1 كه هم اكنون با ارتفاع 30/1 متر محيط بر اين فضا است. از اين عنوان در باب صلات و حج سخن گفتهاند.
در اينكه حجر اسماعيل جزو كعبه است تا نماز گزاردن به سمت آن صحيح باشد، يا نه، اختلاف است. اكثر قائل به قول دوماند(2)( --> قبله).
محلّ احرام حج، شهر مكّه است؛ ليكن مستحب است در مسجد الحرام، بويژه مقام ابراهيم يا حجر اسماعيل احرام بسته شود.(3)
واجب است طواف كننده از بيرون حجر اسماعيل طواف كند و داخل كردن چيزى از حجر در طواف جايز نيست. آيا داخل كردن حجر در طواف موجب بطلان طواف نيز مىشود، يا تنها همان دورى كه اين عمل در آن اتفاق افتاده باطل مىگردد؟ مسئله محلّ اختلاف است. بنابر قول دوم، اعاده همان دور كفايت مىكند و نيازى به اعاده طواف از اوّل نيست(4)( --> طواف).
حجر الأسود
حَجَرُالاءسْوَد: سنگى سياه و بيضى شكل در ركن شرقى كعبه.
حجر الاسود يا سنگ سياه، در ركن شرقى كعبه به ارتفاع يك و نيم متر از سطح زمين نصب شده است. حجر الاسود از اجزاى بسيار مقدّس مسجد الحرام و از سنگهاى بهشتى است كه همراه حضرت آدم عليه السّلام بوده و پس از نزول آدم به زمين و قبول توبهاش نزد وى فرود آمده است.(1)در روايات آمده است كه اين سنگ در آغاز بسيار سفيد بود، امّا گناهانى كه