آن را متعرّض نشده و به اجمال بسنده كرده‌اند.(6)

اقسام:حبس بر دو گونه است: حبس بر جهتى از جهات خير، مانند كعبه معظّم، مساجد و مشاهد مشرّفه( --> مشاهد مشرّفه)و حبس بر شخصى معيّن يا عنوانى عام، مانند فقرا. بر هريك احكامى مترتّب است كه بدانها اشاره خواهد شد.

ماهيّت:آيا حبس مطلقا عقد( --> عقد)است(7)يا حبس بر شخص عقد است، امّا حبس بر جهت خير عقد نيست، بلكه ايقاع( --> ايقاع)است؛ در نتيجه نيازى به قبول ناظر يا حاكم نيست؟(8)مسئله اختلافى است. برخى در عقد بودن حبس بر شخص نيز اشكال و تأمّل كرده‌اند.(9)

مورد حبس:بنابر تصريح بسيارى، آنچه وقف آن صحيح است، حبس آن نيز صحيح است. بنابر اين، حبس تنها در عينى صحيح است كه با بقاى آن انتفاع از آن امكان‌پذير باشد. از اين جهت حبس آب براى نوشيدن صحيح نيست.(10)

شرايط:براى هريك از حبس، حبس كننده، مال حبسى و محبوس عليه شرايطى ذكر شده است. برخى، قصد قربت را شرط صحّت حبس(11)و برخى، شرط لزوم آن دانسته‌اند.(12)در اعتبار قبض (تحويل گرفتن عين) نيز اختلاف است كه شرط صحّت است(13)يا شرط لزوم و يا تنها در حبس بر شخص شرط است.(14)

در حبس كننده، شرايط واقف ـ مالك عين و منفعت بودن و تام بودن ملك، به معناى متعلّق حقّ ديگرى نبودن آن همچون مال رهنى ـ معتبر است.

شرايط مال حبس شده عبارتند از اينكه هنگام حبس موجود و معلوم باشد، عين باشد ـ نه منفعت و دين ـ قابل انتقال به محبوس عليه باشد و نيز به مقدار زمان حبس صلاحيت بقا داشته باشد.

در محبوس عليه همچون موقوف عليه، موجود و معيّن بودن و اهليّت داشتن براى استفاده از منفعت معتبر است(15)( --> وقف)

احكام

1. حبس بر جهت:اين نوع حبس يا محدود به مدّتى معيّن است يا تصريح بر دائم بودن آن شده و يا مطلق است. حبس

• (10)الانوار اللوامع 13/ 325 ـ 326 ؛ الشرح الصغير 2/ 255 ؛ حاشية شرائع الاسلام/ 535 ؛ الحدائق الناضرة 22/ 296 ؛ كفاية الاحكام 2/ 26 ؛ مفتاح الكرامة 18/ 244 ؛ المناهل / 520
• (11)تذكرة الفقهاء (ق) 2 / 448 ؛ جامع المقاصد 9 / 127
• (12)منهاج الصالحين (خويى) 2/ 253 ؛ كلمة التقوى 6/ 163 ؛ منهاج الصالحين (سيد محمدسعيد حكيم) 2/ 290
• (13)تحرير الاحكام 3/ 323 ؛ جامع المقاصد 9/ 127 ؛ منهاج الصالحين (خويى) 2/ 253 ؛ منهاج الصالحين (سيد محمدسعيد حكيم) 2/ 290 ؛ كلمة التقوى 6/ 163 ـ 164
• (14)منهاج الصالحين (سيستانى) 2/ 422
• (15)كشف الغطاء 4/ 278 ـ 279
• (6)الشرح الصغير 2/ 255
• (7)تحرير الاحكام 3/ 322 ؛ جامع المقاصد 9/ 127 ـ 128 ؛ الانوار اللوامع 13/ 325 ـ 328
• (8)جواهر الكلام 28/ 153 ـ 154 ؛ منهاج الصالحين (خويى) 2/ 255 ؛ المناهل/ 520
• (9)منهاج الصالحين (سيد محمد سعيد حكيم) 2 / 290 ؛ كلمة التقوى 6 / 165