چنان كه چرانيدن بچه گوسفندان نيز ـ هرچند بعد متولد شوند ـ بر چوپان واجب خواهد بود و در صورت تلف شدن همه يا بعض آنها، موجر مى‌تواند گوسفندانى ديگر جايگزين آنها كند.(5)

ضمان:چوپان، امين به‌شمار مى‌رود. بنابر اين، ضامن گوسفندان تلف شده نيست، مگر آنكه كوتاهى كرده باشد، مانند آنكه گوسفندان را در غير مرتع تعيين شده بچراند يا بيش از حدّ متعارف آنها را بزند.(6)اگر گوسفندان به زراعت كسى خسارت وارد كنند چوپان ضامن است نه مالك.(7)

حدود:از شرايط ثبوت حدّ سرقت (قطع انگشتان) آن است كه مالِ به سرقت رفته در حرز( --> حرز)باشد. در اينكه اِشراف چوپان بر گلّه و نگاه كردن به آن حرز محسوب مى‌شود يا نه، اختلاف است.(8)

چوگان: چوبى باريك و سر خميده كه بدان گوى بازى كنند.

از آن به مناسبت در باب تجارت نام برده‌اند.

مسابقه با شرط بندى و گروگذارى جز در موارد استثنا شده حرام است. مسابقه چوگان به گونه شرط بندى از مصاديق مسابقات حرام شمرده شده است.(1)در حرمت مسابقه بدون شرط بندى در مثل چوگان بازى اختلاف است.(2)

( --> مسابقه)

چهارپا-->حيوان

چهار جهت-->جهت

چهار زانو-->تربّع

چهارشنبه--> ايّام هفته

چهره --> صورت

• (1)تذكرة الفقهاء (ق) 2/ 354
• (2)كتاب المكاسب 1/ 117 و 380 ـ 381 .
• (5)المبسوط 3/ 250 ـ 251 ؛ جواهر الفقه/ 135 ـ 136
• (6)المبسوط 3/ 244
• (7)تحرير الوسيلة 2/ 192 ـ 193
• (8)جواهر الكلام 41/ 513 ـ 514 .