چشم بندى-->شعبده

چشمه: محلّ جوشش آب از زمين به طور طبيعى.

از احكام آن در بابهاى طهارت، صلات و احياء موات سخن گفته‌اند.

طهارت:آب چشمه‌اى كه جريان دارد، آب جارى به شمار مى‌رود و احكام خاص آن را دارد( --> آب جارى). در الحاق آب چشمه‌اى كه به جهت كم بودن آن جريان ندارد به آب جارى و عدم الحاق، اختلاف است. مشهور قول دوم است.(1)

استشفا به چشمه‌هاى آب گرم مكروه است. برخى، وضو يا غسل با آن، و برخى ديگر هر نوع استفاده از چنين آبهايى را مكروه دانسته‌اند.(2)در مقابل، بسيارى كراهت را به استفاده از آن به قصد درمان اختصاص داده‌اند.(3)

صلات:از موارد مشروعيت نماز استسقا( --> نماز باران)، هنگام خشك يا كم شدن آب چشمه‌ها است.(4)

احياء موات:چشمه‌اى كه ملك كسى نيست از مشتركات( --> مشتركات)است و همگان در استفاده از آن يكسانند و اگر كسى به قصد تملّك، آب آن را حيازت كند (مثلا با ظرفى از آن آب بردارد) مالك آب مى‌شود؛(5)ليكن چشمه‌اى كه با احداث كسى در زمين موات جارى شده، ملك احداث كننده آن است و كسى بدون اجازه او حقّ تصرّف در آن ندارد.(6)

چشمه احداث شده در زمين موات داراى حريم است. چشمه دو حريم دارد:

1. محدوده‌اى از اطراف چشمه كه در بهره ورى از آن و نيز اصلاح و تميز كردن (ريختن گل و خاك چشمه) به طور عادت مورد نياز است. در اين محدوده كسى بدون اجازه حقّ تصرّف ندارد.(7)

• (1)التنقيح (الطهارة) 1/ 112 ؛ دليل العروة الوثقى 1/ 65
• (2)مجمع الفائدة 11/ 288 ـ 289 ؛ رياض المسائل 12/ 249 ؛ معالم الدين (قسم الفقه) 1/402
• (3)كتاب السرائر 1/ 95 ؛ كشف اللثام 1/ 383 ؛ جواهر الكلام 1/ 335
• (4)جواهر الكلام 12/ 151 ـ 152
• (5)38/ 123 ـ 124
• (6)116 ؛ منهاج الصالحين (خويى) 2/ 165
• (7)منهاج الصالحين (خويى) 2/ 153