اطعمه و اشربه:بنابر قول منسوب به مشهور، خوردن حدقه (سياهى) چشم حيوان حلال گوشت حرام است. برخى، آن را مكروه مى‌دانند.(13)

قصاص:اگر كسى به عمد، چشم ديگرى را از بين ببرد، مجنىّ عليه حقّ قصاص دارد و مى‌تواند چشم جانى را از بين ببرد، هرچند جانى بيش از يك چشم نداشته باشد و با قصاص آن كور گردد.(14)

اگر فردى كه هر دو چشمش سالم است، چشم سالم شخصى را ـ كه يك چشمش به آفتى از جانب خدا يا مادرزاد كور است ـ از بين ببرد، مجنى عليه مى‌تواند يك چشم جانى را از بين ببرد؛ ليكن در اينكه استحقاق نصف ديه را نيز دارد يا نه، اختلاف است. بر قول اوّل ادعاى اجماع شده است. امّا اگر نابينايىِ يك چشم او بر اثر جنايت جانى ديگرى باشد، وى جز قصاص يك چشم جانى حقّ ديگرى ندارد.(15)

اگر كسى چشم نابيناى ديگرى را از بين ببرد، چشم سالم وى در مقابل آن قصاص نمى‌شود، ليكن ديه آن را بايد بپردازد.(16)اگر جانى چشم كسى را با دستش در آورد، مجنىّ عليه حقّ مقابله به مثل دارد.(17)

ديات:ديه دو چشم، ديه كامل و ديه يك چشم نصف آن است.(18)اگر كسى، چشم سالم ديگرى را ـ كه چشم ديگرش مادرزاد يا به آفتى، همچون صاعقه نابينا است ـ از بين ببرد، ديه كامل بر عهده‌اش مى‌آيد؛ ليكن اگر منشأ نابينايى چشم ديگر مجنىّ عليه، جنايت فردى ديگر يا ـ بنابر تصريح برخى ـ قصاص باشد، بنابر قول مشهور تنها نصف ديه بر عهده جانى مى‌آيد. برخى در اين صورت نيز قائل به ثبوت ديه كامل شده‌اند.(19)

ديه از بين بردن چشم نابينا بنابر مشهور يك سوم ديه چشم سالم است.(20)ديه از بين بردن چشم حيوان متعلّق به ديگرى به قول برخى قدما، يك چهارم(21)و به قول برخى ديگر نصف قيمت آن در يك چشم و تمام قيمت آن در هر دو چشم است؛(22)ليكن نظر مشهور، ثبوت ارش( --> ارش)است.(23)

( --> نگاه)( --> بينايى)

• (13)36/ 348 ـ 349 ؛ مختلف الشيعة 8/ 313 ـ 315
• (14)جواهر الكلام 42/ 367
• (15)368 ـ 369 ؛ مبانى تكملة المنهاج 2/ 163
• (16)جواهر الكلام 42/ 371
• (17)361
• (18)43/ 181
• (19)مبانى تكملة المنهاج 2/ 275
• (20)جواهر الكلام 43/ 185 ـ 186
• (21)النهاية/ 781
• (22)الخلاف 3/ 397
• (23)جواهر الكلام 37/ 113 ـ 114 و 43/ 391 .