توان خود در راه اعتلاى اسلام و برپا داشتن شعائر آن.(1)عنوان جهاد، بابى مستقل در فقه است كه در آن به تفصيل از احكام جهاد سخن رفته است.

فضيلت:جهاد از برترين اعمال و درى از درهاى بهشت و از اركان مهم اسلام است و در قرآن و احاديث براى جهاد و مجاهدان فضايل بسيارى ذكر شده است.(2)

اقسام:جهاد را به دو قسم ابتدايى و دفاعى تقسيم كرده‌اند.(3)البته برخى، نام جهاد بر قسم دوم نهادن را مَجاز دانسته و گفته‌اند: جهاد ثابت در شرع كه داراى احكامى ويژه است، همان جهاد ابتدايى است و قسم دوم از اقسام دفاع است.(4)

جهاد ابتدايى:

جهاد ابتدايى در برابر سه گروه واجب است: كافران غير ذمّى(--> اهل ذمّه)اعم از اهل كتاب(--> اهل كتاب)و غير اهل كتاب(--> اهل حرب)؛ كفار ذمّى‌اى كه شرايط ذمّه را ناديده گرفته‌اند و باغيان(5)(--> باغى).

جهاد با كفّار غير كتابى با هدف دعوت به اسلام انجام مى‌گيرد. آنان تنها دو راه در پيش دارند: پذيرش آيين اسلام يا تن دادن به جنگ.

جهاد با كفّار كتابى غير ذمّى يا ذمّى‌اى كه پيمان ذمّه را نقض كرده باشند براى پذيرش اسلام و يا تن دادن به پيمان ذمّه و پرداخت جزيه است. در نتيجه آنان يكى از سه راه را بايد برگزينند: گرويدن به اسلام، باقى ماندن بر آيين خود و پرداخت جزيه و يا تن دادن به جنگ.

جهاد با باغيان به جهت نقض پيمان و خروج آنان از بيعت با امام عليه السّلام و وادار كردن ايشان به بيعت مجدد است.(6)

جهاد ابتدايى با فراهم آمدن شرايط آن واجب كفايى است(--> وجوب كفايى)؛ بدين معنا كه تا زمان نياز جبهه نبرد به نيرو، بر همه واجدان شرايط واجب است در آن حضور يابند و با حضور نيرو به مقدار كفايت، جهاد بر ديگران واجب نخواهد بود،(7)مگر آنكه امام عليه السّلام افراد معينى را فرابخواند، كه در اين صورت حضور آنان واجب عينى(--> وجوب عينى)خواهد بود.(8)

• (1)جواهر الكلام 21/ 3
• (2)مهذّب الاحكام 15/ 77 ـ 78
• (3)الوسيلة/ 199 ؛ الجامع للشرائع/ 233 ؛ تذكرة الفقهاء 9/ 19 ـ 20 ؛ الروضة البهية 2/ 381 ـ 382 ؛ مسالك الافهام 3/ 7 ـ 8 ؛ الحدائق الناضرة 3/ 415
• (4)سداد العباد/ 409
• (5)جواهر الكلام 21/ 46
• (6)كشف الرموز 1/ 418 ـ 422 ؛ المهذّب البارع 2/ 300 ـ 310 ؛ رياض المسائل 7/ 456
• (7)جواهر الكلام 21/ 5 و 9 ـ 10
• (8)14