اگر كسى به سبب ازدحام جمعيت در محلّى كشته شود، در صورتى كه قاتل او مشخص نباشد، ديه‌اش از بيت المال(--> بيت المال)پرداخت مى‌گردد(6)(--> لوث).

جَمَل: شتر نر.

از عنوان ياد شده در باب حج و ديات نام برده‌اند.

به تصريح برخى، قربانى كردن جمل در منى و غير منى مكروه است.(1)ظاهر كلام برخى عدم جواز در منى است.(2)

بنابر ديدگاه معروف ميان فقها، شتر پرداختى به جهت ديه در قتل عمد مى‌تواند نر باشد يا ماده.(3)برخى خصوص نر را به عنوان ديه ذكر كرده‌اند.(4)بعضى آن را مطابق احتياط دانسته‌اند.(5)

(--> شتر)

جمله انشايى: مقابل جمله خبرى.

به جمله‌اى كه بر ابراز يا ايجاد معنايى دلالت كند، جمله انشايى گويند، مانند «صَلِّ» (نماز بگزار) كه بر ايجاد يا ابراز طلب و بر انگيختن مكلف به نماز دلالت دارد، بر خلاف جمله خبرى(--> جمله خبرى)كه مفاد آن اخبار از وقوع يا عدم وقوع فعلى است. از اين رو، جمله انشايى به صدق و كذب متصف نمى‌شود، بر خلاف جمله خبرى.(1)

از عنوان ياد شده در بابهايى نظير حج و تجارت سخن گفته‌اند.

از جمله محرّمات احرام(--> احرام)جدال، يعنى گفتن «لا واللّه‌» و «بلى واللّه‌» است. بنابه تصريح برخى، حرمت آن تنها در صورتى است كه متعلّق قسم جمله خبرى باشد كه متصف به صدق و كذب مى‌گردد، نه جمله انشايى بنابر اين، اگر

• (1)جامع المقاصد 3/ 244 ؛ الحدائق الناضرة 17/ 108 ؛ جواهر الكلام 19/ 164
• (1)مصباح الفقاهة 2/ 52 ؛ دروس فى علم الاصول 1/ 284 ـ 285
• (2)المبسوط 1/ 388 ؛ تحرير الاحكام 1/ 637
• (3)جواهر الكلام 43/ 5 ـ 6
• (4)الجامع للشرائع/ 572
• (5)رياض المسائل 14/ 174 ـ 175 .
• (6)جواهر الكلام 42/ 236 .