2. سرايت:آزادىِ جزئى از برده ـ هرچند اندك ـ توسط مولا موجب سرايت آن به ديگر اجزاء و در نتيجه آزادى كامل وى مى‌گردد.(36)

3. تنكيل:بريدن عضوى از اعضاى برده همچون گوش و بينى توسط مولا بنابر مشهور،سبب آزادى قهرى وى مى‌گردد.(37)

4. اسلام:برده‌اى كه در اسلام آوردن بر مولاى خود پيشى گرفته و از قلمرو كفر به قلمرو اسلام درآمده است، آزاد مى‌شود.(38)

5 . بيمارى:ابتلاى برده به كورى،خوره و زمين گير شدن، سبب آزادى قهرى وى مى‌گردد.(39)

علاوه بر احكام ياد شده مسائل بسيار ديگرى در فقه درباره برده مطرح است كه در مدخلهاى مناسب به آنها اشاره خواهد شد.

(-->كنيز)

برده فرارى

برده فرارى:برده فرار كرده از مالك.

در بابهاى صلات، صوم، تجارت، اجاره، جعاله، كفّارات و لقطه از آن بحث شده است.

صلات و صوم:در روايات، فرار كردن برده[= اِباق] از موانع پذيرش نماز او شمرده شده است.(1)

سفر برده فرارى از جمله سفرهاى حرام است كه موجب اتمام(-->اتمام)نماز و گرفتن روزه در سفر مى‌شود.(2)

تجارت:فروختن برده فرارى كه هيچ‌كدام از فروشنده و خريدار، توان گرفتن او را ندارند صحيح نيست؛ مگر آنكه او را باچيزى ديگر كه خريد و فروش آن به تنهايى صحيح باشد ضميمه كنند.(3)

• (1)وسائل الشيعة 7/ 252
• (2)الحدائق الناضرة 11/ 382
• (3)جواهر الكلام 22/ 393 ـ 397
• (36)152
• (37)191
• (38)190
• (39)189 .