از آن در بابهاى طهارت، صلات، حج، نكاح و قضاء به مناسبت سخن رفته است.
تكلّم در فقه يا به اعتبار انطباق عنوانى از عناوين خاص، موضوع حكم قرار گرفته است ـ مانند تكلّم به اعتبار انطباق عنوان ارشاد جاهل(-->ارشاد)يا امر به معروف و نهى از منكر(-->امر به معروف و نهى از منكر)بر آن، كه با شرايطى واجب مىشود. تكلّم به عنوان دعا(-->دعا)و ذكر(-->ذكر)مستحب و به عنوان غيبت(-->غيبت)و تهمت(-->بهتان)حرام است ـ و يا به اعتبار خود تكلّم. احكام قسم نخست در عناوين خاصّ خود مطرح خواهد شد. در اين جا به احكام قسم دوم اشاره مىكنيم.
حكم:تكلّم بنفسه امرى مباح است؛ ليكن به سبب عروض حالاتى، احكام ديگرى مىيابد كه بدان اشاره مىشود.
تكلّم حرام:سخن گفتن در اثناى خطبه نماز جمعه بنابر مشهور، حرام است(1)(-->نماز جمعه). برخى تكلّم بين اقامه(-->اقامه)و بعد از اقامه و نيز در نماز جماعت براى نمازگزاران بعد از شنيدن{قَدْ قامَتِ الصَّلاة }را حرام دانستهاند. البتّه تكلّم به كلام مرتبط با نماز مانند تقديم امام و تسويه صفوف را از حكم يادشده استثنا كرده و آن را جايز دانستهاند.(2)
تكلّم مكروه:سخن گفتن در موارد زير مكروه است: هنگام تخلّى(3)(-->تخلّى)، در تشييع جنازه،(4)نزد محتضر(-->احتضار)افزون بر مقدار نياز،(5)در اثناى استخاره(6)(-->استخاره)، نسبت به امور دنيوى در