تغيّر

تَغَيُّر:دگرگونى در اوصاف و غير آن.

بحث عمده تغيّر درباره تغيّر آب به نجاست است كه در باب طهارت آمده و در بابهاى اجتهاد و تقليد و تجارت نيز از تغيّر به مناسبت سخن رفته است.

تغيّر در آب:تغيّر در آب با تغيّر رنگ، مزه يا بوى آن به سبب ملاقات با نجاست حاصل مى‌شود. آب يا به صرف ملاقات با نجاست ـ هرچند تغيّر نيابد ـ منفعل و متنجّس مى‌شود؛ چنان‌كه بنابر مشهور در آب قليل(-->آب قليل)چنين است و يا به سبب تغيّر در يكى از اوصاف يادشده؛ چنان‌كه در آب كثير يعنى آب كُر(-->آب كُر)و آب جارى(-->آب جارى)اين گونه است. در تغيّرى كه موجب نجاست مى‌گردد مباحثى مطرح است كه بدانها اشاره مى‌شود.

1. تغيّر حسّى و تقديرى:آيا تنها تغيّر حسّى كه با حواسّ درك مى‌شود موجب نجاست مى‌گردد يا تغيّر تقديرى نيز همين حكم را دارد؟ تقدير به سه گونه متصور است:

الف. به لحاظ قصور در مقتضى تغيّر، مانند آنكه مقدارى خون كم رنگ در آب كُر بريزد؛ به‌گونه‌اى كه اگر رنگ آن، سرخ و طبيعى بود، آب، رنگ خون به خود مى‌گرفت و متغيّر مى‌گشت.

ب. به لحاظ قصور در شرط تغيّر، مانند آنكه مردارى در هواى سرد در آب كُر بيفتد كه اگر اين اتّفاق در هواى گرم رخ مى‌داد آب را متعفّن و متغيّر مى‌كرد.

ج. به لحاظ وجود مانع از ادراك حسّى تغيّر، مانند آنكه مقدارى خون در آب كُرّى كه سرخ رنگ است ريخته شود؛ به‌گونه‌اى كه اگر آب، سرخ رنگ نبود تغيّر آن به خون قابل ادراك بود.

نظر مشهور در فرض اوّل و دوم عدم انفعال آب است. گروهى در فرض سوم، تغيّر تقديرى را كافى دانسته و حكم به انفعال آب كرده‌اند.(1)

2. تغيّر به ملاقات با نجاست:از شرايط نجاست آب با تغيّر، ملاقات نجاست با آن است نه صرف مجاورت؛ از اين‌رو آبى كه به سبب مجاورت نجاست همچون مردار ـ بدون آنكه اتّصالى به

• (1)جواهر الكلام 1/ 77 ـ 81 ؛ مستمسك العروة 1/ 121 ـ 122 ؛ التنقيح (الطهارة) 1/ 89 ـ 93