تدريج: انجام دادن كارى مرتبه به مرتبه و درجه به درجه.
از آن به مناسبت در بابهاى طهارت، صلات، زكات، جهاد، تجارت، نكاح و حدود سخن رفته است.
طهارت:از راههاى تطهير آب قليل نجس، استفاده از آب كُر(-->آب كُر)است. در تطهير با آب كُر، شرايطى ذكر شده، از جمله ـ بنابر نظر برخى ـ ريختن آب كُر بر آب قليل به صورت دفعى نه تدريجى. در مقابل، برخى ريختن تدريجى (با آهستگى و نه القاى دفعى) را نيز كافى دانستهاند.(1)
صلات:بنابر قول مشهور در نماز جماعت نبايد جايگاه امام بلندتر از مكان مأموم باشد؛ ليكن در زمين هموار داراى شيب كه بلندى در آن، حالت تدريجى دارد نه دفعى، مانعى نيست. البتّه شيب بايد در حدّى باشد كه با هموارى زمين منافات نداشته باشد.(2)
زكات:از مصارف زكات، اداى دين مديون است؛ ليكن نسبت به بدهكارى كه شغلى دارد و مىتواند به تدريج بدهى خود را بپردازد، اختلاف شده كه آيا پرداخت زكات به چنين فردى جايز است و يا ـ در صورت امكانِ مهلت گرفتن از طلبكاران يا قرض كردن از ديگران براى اداى دين ـ جايز نيست؟(3)
جهاد:در هريك از مراتب امر به معروف و نهى از منكر (انكار قلبى به اظهار كراهت از عمل، انكار زبانى و انكار با ايراد ضرب و جرح) بايد به ترتيب و تدريج از مرتبه ساده و ملايمتر به مرتبه شديدتر پيش رفت. از اينرو، اگر كسى مىتواند با زبان از منكر جلوگيرى كند، جلوگيرى از آن با دست و اقدام فيزيكى جايز نيست(4)(-->امر به معروف و نهى از منكر).
تجارت:اگر شخص ناگزير از فرمانبرى حاكم جائر باشد، در تنفيذ و اجراى دستورهاى او، رعايت تدريج ـ از ساده به شديد و از پايين به بالا ـ واجب است.(5)
نكاح:آيا مراتب تأديب همسر ناشزه(-->نشوز)(نصيحت كردن، پشت كردن در رختخواب يا جدا كردن رختخواب و