را مشكل دانسته‌اند، هرچند بسيارى قائل به صحّت آن شده‌اند.(4)

طهارت:كسى كه غسل جمعه را به خيال اينكه روز پنجشنبه است به جهت تقديم آن بر روز جمعه، يا به خيال اينكه شنبه است به جهت قضا، انجام دهد، سپس معلوم شود روز جمعه بوده، غسلش صحيح است.(5)

صلات:اگر نمازگزار به خيال اينكه نماز ظهر را خوانده است نماز عصر را شروع كند، سپس در اثناى عمل متذكّر شود كه نماز ظهر را نخوانده است، مى‌تواند نيّت خود را به نماز ظهر منتقل و نماز را به عنوان نماز ظهر تمام كند.(6)

اگر نمازگزار عبارتى را به خيال ذكر يا دعا و يا قرآن بودن بخواند، سپس معلوم شود كه كلام آدمى بوده است، در اينكه ـ به جهت گفتن آن ـ سجده سهو(-->سجده سهو)بر او واجب مى‌گردد يا نه، اختلاف است.(7)

تخيير

تَخيير: اعطاى حقّ انتخاب نسبت به دو يا چند چيز.

تخيير عبارت است از واگذارى حقّ گزينش به انسان نسبت به يكى از فعل و ترك يا يكى از دو فعل و يا يكى از چند متعلّق فعل از ناحيه شارع يا عقل و يا غير آن دو. از اين عنوان در اصول فقه و نيز بسيارى از ابواب فقه نظير طهارت، صلات، زكات، خمس، صوم، حج، جهاد، طلاق، ايلاء، كفّارات، غصب، لقطه، حدود، قصاص و ديات، سخن رفته است كه در اين مقاله از هر دو بعد اصولى و فقهى به اهمّ مباحث تخيير اشاره مى‌كنيم.

1. بعد اصولى:سخن از تخيير اصولى يا در ارتباط با موارد تعارض ادلّه است يا موارد دَوَران نوع تكليف بين دو محذور (وجوب و حرمت) و يا تزاحم دو حكم در مقام امتثال. از سوى ديگر، تخيير يا شرعى است يا عقلى.

تخيير شرعى:تخيير شرعى بدين معنا است كه شارع مقدّس، هنگام تعارض دو اماره(-->اماره)و عدم امكان جمع

• (4)العروة‌الوثقى (و حواشى) 1/ 12 ؛ مستمسك العروة 1/ 64
• (5)العروة الوثقى 1/ 458
• (6)522
• (7)العروة الوثقى (و حواشى) (ج) 3/ 392 ـ 393 .