طريق سماع، قرائت، اجازه، مناوله، كتابت، اعلام و وصيّت است. طريق تحمّل حديث از نوع وِجاده از عباراتى همچون{وَجَدْتُ }يا{قَرَأتُ بِخَطِّ فُلانٍ }استفاده مى‌شود.

معتبرترين طريق ـ از نظر عموم محدّثان ـ طريق سَماع و ضعيف‌ترين آن، طريق وِجاده است و از آنجا كه ذكر طريق تحمّل موجب طولانى شدن سند حديث مى‌شده محدّثانى چون ثقة‌الاسلام كلينى، سند را به صورت «مُعَنْعَن» تلخيص كرده‌اند.(3)

تحمل شهادت

تحمُّل شهادت:وقوف شاهد بر مشهودٌبِه.

تحمّل شهادت عبارت است از حصول علم براى شهادت دهنده نسبت به مورد شهادت از راه حواسّ خود (ديدن و شنيدن) يا استفاضه(-->استفاضه). از اين عنوان در باب قضاء و شهادات سخن رفته است.

حكم:اداى شهادت تنها در صورت تحقّق تحمّل شهادت، صحيح و مشروع است. تحمّل شهادت در صورت درخواست مشهودٌلَه يا مشهودٌعَلَيه با عدم بيم ضرر، بنابر مشهور بر كسى كه اهليّت شهادت دارد واجب است. در كفايى بودن وجوب و عدم تعيّن آن بر درخواست شونده در صورت وجود ديگران و امكان تحمّل آن براى آنان، يا عينى بودن آن ـ و وجوب تحمّل بر درخواست شونده حتّى در صورت امكان آن براى ديگران ـ اختلاف است.(1)

كيفيّت تحمّل:تحمّل شهادت بر حسب نوع مشهودٌبِه متفاوت است؛ زيرا مشهودٌبِه يا از امورى است كه تحمّل شهادت تنها با مشاهده آن امكان‌پذير است مانند زنا، لواط، قتل، سرقت و غصب از افعال(2)و يا علاوه بر مشاهده، شنيدن نيز در آن شرط است مانند عقود و ايقاعات از اقوال كه ديدن متعاقدين و نيز شنيدن خودِ عقد يا ايقاع لازم است(3)و يا از امورى است كه از راه استفاضه (شنيدن از جمعى) حاصل مى‌گردد مانند موت، نَسَب و مالكيت مطلق.

• (1)جواهر الكلام 41/ 180 ـ 183
• (2)121 و 128
• (3)نهاية الدراية/ 445 ـ 472 ؛ معالم المدرستين 3/ 243ـ 245 ؛ تلخيص مقباس‌الهداية/ 169ـ 181 .
• (3)150