زياد گرفتن يا كم دادن شود، بدون شك حرام است.(5)

قضاء:كسى كه كار او پيمانه كردن بيت المال(-->بيت المال)است مى‌تواند از بيت المال ارتزاق(-->ارتزاق)كند.(6)

(-->پيمانه‌اى)

پيمانه‌اى

پيمانه‌اى:آنچه با پيمانه اندازه‌گيرى شود.

به آنچه كه بر حسب متعارف و معمول نزد مردم با پيمانه سنجش مى‌شود، پيمانه‌اى اطلاق مى‌گردد و از آن به مناسبت در بابهاى مختلف فقهى همچون زكات، تجارت و اقرار سخن رفته است.

زكات:زكات غلّات چهارگانه (گندم، جو، خرما و كشمش) واجب و زكات حبوبات پيمانه‌اى يا وزنى مستحب است.(1)

تجارت:فروختن كالاى پيمانه‌اى يا وزنى ـ بويژه طعام ـ به ديگرى پيش از تحويل آن از فروشنده مكروه است.(2)

از شرايط تحقّق ربا در معاملات آن است كه عوضين (كالا و بهاى آن) پيمانه‌اى يا وزنى باشد. در غير آن دو همچون كالاى شمارشى، بنابر مشهور، ربا محقّق نمى‌شود(3)(-->ربا).

كالا و بهاى آن در داد و ستد بايد معلوم باشد؛ بدين جهت اگر پيمانه‌اى است بايد با پيمانه اندازه‌گيرى گردد و اگر وزنى است وزن شود؛(4)ليكن در جواز فروختن كالاى پيمانه‌اى به وزن و عكس آن، اختلاف است.(5)

در اينكه ميزان در پيمانه‌اى بودن چيزى، پيمانه‌اى بودن آن در عصر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله است و يا ميزان، عرف و متعارف ميان مردم است كه بر حسب زمانها و مكانها متفاوت مى‌باشد، اختلاف است. البتّه اختلاف درصورتى است كه پيمانه‌اى بودن چيزى در عصر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله معلوم باشد؛ ليكن اگر مجهول باشد بايد به متعارف نزد مردم رجوع شود و درصورت اختلاف عرفِ شهرها، بنابر مشهور هر شهرى حكم خودش را دارد.(6)البتّه در خصوص ربا بر ميزان بودن عصر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله

• (1)جواهر الكلام 15/ 205
• (2)22/ 468
• (3)23/ 336 و 358
• (4)22/ 405 ـ 417
• (5)458
• (5)23/ 372 ـ 376 ؛ فقه الصادق 16/ 279
• (6)40/ 54 .
• (6)جواهر الكلام 22/ 426 ـ 429