پادزهر

پادزهر[= ترياق]:خنثى كننده سمّ و زهر.

پادزهر دارويى است كه اثرات زيانبار سمّ و زهر را خنثى مى‌كند و داراى انواع مختلفى است. آنچه در كلمات فقها مورد بحث قرار گرفته پادزهرى است كه از گوشت مار و شراب ساخته مى‌شود و از آن ـ به لحاظ خريد و فروش، درمان و نگهدارى ـ در بابهاى تجارت و حدود به مناسبت سخن رفته است.

خريد و فروش:در جواز و صحّت خريد و فروش پادزهر به جهت اشتمال آن بر دو نجس (شراب و گوشت مار بنابر نجاست مردار آن) يا بر نجس و حرام ـ بنابر قول به عدم نجاست مردار مار ـ اختلاف است. بسيارى آن را جايز و صحيح ندانسته‌اند.(1)گروهى خريد و فروش پادزهرى را كه تنها از گوشت مار تهيّه شده ـ بنابر قول به طهارت مردار مار ـ درصورتى كه گوشت، مستهلك در پادزهر شده باشد آنسان كه غالب بلكه متعارف نيز چنين است، جايز دانسته‌اند،(2)ولى خريد و فروش پادزهرى را كه از شراب تهيّه شده جايز ندانسته‌اند مگر آنكه نياز و ضرورت به خريدن و استفاده از آن زياد باشد كه در اين صورت برخى داد و ستد آن را نيز جايز دانسته‌اند.(3)

درمان:درمان با پادزهر به غير خوردن و نوشيدن، مانند ضماد كردن و ماليدن آن بر موضع، جايز است؛(4)هرچند برخى مطلق انتفاع از پادزهرِ مشتمل بر نجس را جايز ندانسته‌اند؛(5)ولى در اينكه درمان با پادزهر به خوردن و نوشيدن مطلقا جايز است(6)يا تنها درصورت انحصار درمان به آن و بيم تلف شدن درصورت عدم درمان به آن، جايز مى‌باشد، اختلاف است.(7)

نگهدارى:بعضى نگهدارى پادزهر را ـ به جهت اشتمال آن بر حرام ـ جايز ندانسته‌اند.(8)

حدود:نوشيدن شراب موجب ثبوت حد است هرچند در ضمن چيزى ديگر مانند پادزهر باشد كه مشتمل بر آن است. البتّه اين حكم در فرض عدم اضطرار(-->اضطرار)به خوردن پادزهر است.(9)

• (1)المبسوط 2/ 186 ؛ جواهر الفقه/ 61 ؛ إصباح الشيعة/ 238 ؛ قواعد الاحكام 2/ 8 ؛ جواهر الكلام 22/ 37
• (2)هداية العباد (گلپايگانى) 1/ 338 ؛ تحرير الوسيلة 1/ 494 ـ 495
• (3)هداية العباد (گلپايگانى) 1/ 338
• (4)جامع المقاصد 4/ 21 ؛ هداية العباد (صافى) 1/ 290
• (5)جواهر الكلام 22/ 37 ـ 38
• (6)الدروس الشرعية 3/ 25
• (7)مسالك الافهام 12/ 129
• (8)الدروس الشرعية 3/ 168 ؛ جواهر الكلام 22/ 40 ـ 41
• (9)مسالك الافهام 14/ 458 ؛ جواهر الكلام 41/ 452 .