جريان خيارات در بيع كلّى:در جريان خيار حيوان(9)(-->خيار حيوان)و خيار تأخير(-->خيار تأخير)در بيع كلّى در ذمّه اختلاف است؛ امّا در بيع كلّى در معيّن و كلّى مشاع جارى مى‌شوند.(10)خيار رؤيت(-->خيار رؤيت)در بيع كلّى در ذمّه جارى نمى‌شود.(11)

در ثبوت خيار عيب(-->خيار عيب)براى خريدار در بيع كلّى در ذمّه درصورتى كه فروشنده، فرد معيوب را به وى تحويل دهد اختلاف است. بنابر قول به عدم ثبوت، فروشنده بايد فرد سالم را به خريدار تحويل دهد.(12)

خيار ياد شده در دو نوع ديگر (كلّى در معيّن و كلّى مشاع) درصورتى كه همه كالا معيوب باشد جارى مى‌شود و اگر بعض آن معيوب باشد، جريان آن همچون كلّى در ذمّه اختلافى است.(13)

بيع ما ليس عنده

بيع ما لَيْسَ عِندَه:داد و ستد مال غير موجود در خارج يا غير مملوك و يا غير مقدور از جهت تحويل.

عنوان يادشده از حديث نبوى{لاتَبِعْ ما لَيسَ عِنْدَك }ـ كه از طريق خاصّه و عامه نقل گشته(1)ـ برگرفته شده است. بر اساس مضمون حديث يادشده، رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله از فروختن چيزى كه در اختيار انسان نيست نهى كرده است. از اين موضوع در باب تجارت سخن گفته شده است.

اقسام:مبيع هنگام معامله يا در خارج وجود دارد يا ندارد. درصورت اوّل يا ملك فروشنده است يا نيست. درصورت نخست، فروشنده يا قادر بر تحويل آن هست يا نيست.

• (1)وسائل الشيعة 18/ 47
• (10)كتاب المكاسب 5/ 223 ـ 227 ؛ مصباح الفقاهة 7/ 19 ـ 23
• (11)مصباح الفقاهة 7/ 60 ـ 61 ؛ مهذب الاحكام 17/ 177
• (12)حاشية المكاسب (يزدى) 1/ 5 ؛ مهذب الاحكام 17/ 184 ـ 186
• (13)حاشية المكاسب (يزدى) 2/ 70 .
• (2)جواهر الكلام 22/ 343 ـ 345