انفال

اَنفال: اموال اختصاص يافته به رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و امامان عليهم السّلام.

انفال، جمع نَفْل يا نَفَل به معناى زيادى، بخشش و غنيمت است.(1)وجه نام گذارى اموال ويژه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و پس از آن حضرت ائمّه عليهم السّلام به انفال كه از قرآن كريم نشأت گرفته(2)اين است كه خداوند به منظور گراميداشت و برترى بخشيدن وجودمبارك رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و امامان عليهم السلام بر ديگران، افزون بر خمس، انفال را نيز به آنان اختصاص داده است.(3)

از اين موضوع هرچند فقها به تفصيل در بخش پايانى كتاب خمس يا در بابى مستقل تحت همين عنوان بحث كرده‌اند، ليكن از آن در بابهاى جهاد و احياء موات نيز سخن گفته‌اند. در اين جا به دو محور مهم آن، يعنى انواع انفال و احكام آن اشاره مى‌كنيم.

انواع:انفال انواع و مصاديق مختلفى دارد كه عبارتند از:

1.زمين كافران كه مسلمانان بدون جنگ و خونريزى بر آن دست يافته‌اند؛ خواه مالكانش آن را رها كرده باشند، مانند زمينهاى يهوديان بنى نضير در مدينه، و يا خود آنان به حكومت اسلامى داده باشند، مانند فدك.(4)به اين نوع، فى‌ء( -->فى‌ء)نيز گفته مى‌شود.(5)

2.زمين موات؛ يعنى زمينى كه به سبب موانعى همچون بى آبى يا آب گرفتگى و مانند آن، بدون عمران و اصلاح قابل بهره بردارى نيست؛ خواه مالكى داشته و از بين رفته يا آن را رها كرده باشد و يا از اصل، مالكى نداشته باشد، مانند بيابانها.(6)

زمين مواتى كه مالك مشخص دارد، در صورتى كه وى، به غير احياء، مانند ارث بردن يا خريدن، مالك آن شده باشد، در ملك او باقى است و از انفال به شمار نمى‌رود، ليكن در صورتى كه آن زمين را به احياء تملّك كرده باشد، در اينكه تبديل زمين به موات، سبب خروج آن از ملك مالك مى‌شود يا نه، اختلاف است(7)( -->احياء موات).

3.ساحل دريا و كناره رود و هر زمين

• (1)مستندالشيعة 10/ 139
• (2)
• (3)جواهر الكلام 16/ 115
• (4)116
• (5)مجمع البحرين/ واژه «نفل»
• (6)جواهر الكلام 16/ 117 ـ 119
• (7)مستند الشيعة 10/ 146