شرايط اقتدا:نيّت اقتدا؛(2)تعيين امام، هرچند به اشاره؛(3)جلوتر نبودن از امام؛(4)نبودن حائل ـ غير از صفهاى جماعت ـ بين امام و مأموم، به گونه‌اى كه مانع ديدن امام گردد، جز در اقتداى زن به مرد كه با وجود حائل نيز درست است؛(5)بلند نبودن جاى امام از مكان مأموم به مقدار قابل توجه(6)و عدم وجود فاصله زياد غير متعارف ميان امام و مأموم(7)شرايط صحّت اقتدايند. با نبود يكى از شرايط ياد شده، اقتدا محقّق نمى‌شود.

همچنين از شرايط صحّت اقتدا، همسان بودن نماز امام و مأموم در ساختار و هيئت است. بنابراين، اقتدا در نماز يوميّه به امامى كه نماز آيات، ميّت يا عيدين (عيد فطر و قربان) مى‌خواند، درست نيست.(8)اختلاف نماز امام و مأموم از جهت كميّت، مانند اتمام و قصر يا نوع، همچون ظهر و عصر و يا صنف، مثل ادا و قضا، مانعى ندارد.(9)

اقتدا در نمازهاى مستحب جز موارد استثنا شده صحيح نيست. موارد استثنا عبارت است از: نماز باران(--> نماز باران)، عيدين، كسى كه تبرّعى قضاى نماز ميّتى را مى‌خواند و شخصى كه براى درك فضيلت نماز جماعت، نمازى را كه فرادا خوانده، به جماعت اعاده مى‌كند. بنابراين، مأمومى كه نماز تبرّعى مى‌خواند، مى‌تواند به امامى كه نماز يوميّه مى‌گزارد اقتدا كند. عكس آن نيز صحيح است.(10)

قلمرو اقتدا:متابعت مأموم از امام در افعال، واجب است كه ـ به قول مشهور ـ به پيشى نگرفتن مأموم از امام در افعال محقّق مى‌شود. برخى، متابعت را به تأخّر مأموم از امام در افعال نماز تفسير كرده‌اند.

به قول مشهور، وجوب متابعت تعبّدى است نه شرطى. از اين رو، ترك آن موجب بطلان نماز نمى‌شود؛(11)هرچند گناه كرده است.(12)در وجوب متابعت در ذكرها جز تكبيرة الاحرام، اختلاف است. بيشتر فقها قائل به عدم وجوب آن هستند.(13)

2. اقتدا در غير نماز:اقتدا به معناى تأسّى و پيروى از رسول خدا صلّى اللّه‌ عليه و آله و امامان معصوم عليهم السّلام در اعمال و افعال واجبِ صادر شده از ايشان، واجب و در اعمال و افعال مستحبِ

• (10)243 ـ 246
• (11)210
• (12)العروة الوثقى 1/785
• (13)جواهر الكلام 13/ 207 ـ 210 ؛ مستمسك العروة 7/ 277 .
• (2)جواهر الكلام 13/ 230
• (3)233
• (4)221
• (5)154 ـ 165
• (6)165
• (7)171
• (8)مستند الشيعة 8/ 168
• (9)جواهر الكلام 13 / 240