مال در كارهاى خير با رشيد بودن منافات ندارد(2)(-->رشد).

چنانچه افراط موجب زيان به ديگرى گردد، افراط كننده ضامن است، مانند اينكه افراط در آب دادن مزرعه باعث خرابى ساختمان همسايه شود.(3)

فرد امين، مانند رهن گيرنده (مرتهن)،(4)دلاّل،(5)وكيل و شريك(6)در صورتى ضامن است كه افراط يا تفريط كند(--> قاعده عدم ضمان امين).

افراط در خوردن مكروه است و اگر موجب ضرر قابل اعتنا شود يا گمان آن برود، حرام مى‌گردد.(7)مقدار مصرف شده از درآمد، مئونه به شمار مى‌رود و خمس(--> خمس)ندارد، مگر آنكه در مصرف زياده روى شده باشد، در اين صورت مقدار زياده روى شده خمس دارد.(8)

افراط در شوخى اگر مصداق خلاف مروّت(--> مروّت)باشد، بنابر قول به اعتبار آن در عدالت، موجب سقوط عدالت مى‌شود.(9)

(--> تقصير)

افساد

افساد: ضدّ اصلاح.

افساد يا به مال تعلّق مى‌گيرد يا به عمل. گاهى نيز بر محاربه و سلب امنيّت و آسايش جامعه اطلاق مى‌گردد؛ بدين جهت به محارب، مفسد فى الارض (افساد كننده در زمين) گفته مى‌شود(--> محاربه).

افسادى كه به مال ديگرى تعلّق مى‌گيرد در بيشتر موارد موجب ضمان است(--> ضمان). اين نوع افساد گاه با آسيب رساندن، يا تلف كردن مال ديگرى تحقّق مى‌يابد(--> اتلاف)و گاه با انجام دادن عملى در مال كه به سبب آن مالك از تصرّفات مطلوب درمال خود محروم مى‌گردد، مانند حائل قرار دادن ميان مالك و مال او، به گونه‌اى كه مال از دسترس وى خارج گردد(--> بدل حيلوله). در پاره‌اى موارد، محروميّت از ناحيه حكم شارع مقدّس پديد مى‌آيد، مانند آنكه

• (2)جامع المقاصد 5/ 183 ـ 186
• (3)مجمع المسائل 2/101
• (4)جواهر الكلام 25/174
• (5)مجمع‌الفائدة 8/540
• (6)10/ 203
• (7)جواهر الكلام 36/ 461
• (8)سؤال و جواب (يزدى)/ 274
• (9)ايضاح الفوائد 4/ 425 .