اصل برائت، اصل احتياط و استصحاب بحث مى‌شود.(7)در بحث تعادل و تراجيح از تعارض دليل و چگونگى رفع آن سخن مى‌رود. برخى اصوليان تقسيمات ديگرى نيز بيان كرده‌اند.(8)

اصول مذهب --> اصول دين

اصولى --> اَخبارى

اصيل

اصيل: داراى اصالت نسبت به ديگرى در چيزى.

اصيل در فقه، بر مَضْمونٌ عَنه (مديون اصلى)، مَنوبٌ عَنه، غير اجير، مُوَكِّل، مالك يا خريدار، و مُبْدَلٌ مِنْه به ترتيب در برابر ضامن( --> ضمان)نايب( --> نيابت)اجير( --> اجير)وكيل( --> وكالت)فضولى( --> فضولى)و بدل( --> بدل)اطلاق شده است، امّا بيشتر استعمال آن در برابر فضولى است و در بابهايى مانند زكات، خمس، تجارت، ضمان، اجاره، وكالت و قضاء به كار رفته است كه به نمونه‌هايى از كاربرد آن اشاره مى‌شود:

مضمون عنه:اگر طلبكار بدهى خود را از ضامن در خواست كند، ضامن نيز مى‌تواند آن را از اصيل مطالبه كند.(1)

منوب عنه:در اينكه پس از مرگ قاضى اصيل، نايب او به طور قهرى از سمت خود بركنار مى‌شود يا نه، اختلاف است.(2)

غير اجير:اگر غوّاص اصيل باشد، خمس آنچه با غوّاصى( --> غوّاصى)از دريا به دست مى‌آورد، بر او است و اگر اجير باشد، بر مستأجر است.(3)

مُوَكِّل:اگر اصيل به دليل ديوانگى و مانند آن اهليّت اذن دادن به ديگرى را از دست بدهد، وكالت باطل مى‌شود.(4)

مالك يا خريدار:عقد فضولى بايد داراى تمامى شرايط معتبر در تأثير عقد، مانند معلوم بودن عوضين باشد و مجرّد جمع شدن شرايط صحّت انشاى عقد در عاقد و نيز جمع شدن شرايط معتبر در

• (1)جامع المقاصد 5/ 335
• (2)جواهر الكلام 40/ 65 ـ 66
• (3)16/ 42
• (4)22/ 325
• (7)1/ 7 ـ 8
• (8)محاضرات فى اصول الفقه (مسلسل 43) 1/ 1 ـ 4 ؛ بحوث فى علم الاصول 1/ 32 ـ 34 .