زيد ـ ترديد دارد، يعنى مكلّف مى‌داند كه مولا از دو فعل ياد شده، به يكى امر و از ديگرى نهى كرده است، ليكن فراموش كرده است كه به كدام امر و از كدام نهى كرده است.(1)

ديگر اقوال:افزون بر قول به جريان اصل تخيير در موارد ياد شده، اقوال ديگرى نيز وجود دارد كه عبارتند از:

1. جريان برائت عقلى و شرعى در هر يك از دو حكم( --> اصل برائت)كه نتيجه آن، عدم وجوب و حرمت عمل است.

2. جريان برائت عقلى.

3. ترجيح جانب حرمت بر وجوب به دليل ارجح بودن دفع ضرر از جلب منفعت نزد عقلا.

4. جريان اباحه شرعى نسبت به هر يك از دو طرف فعل و ترك، علاوه بر جريان تخيير عقلى.

5 . تخيير شرعى در عمل به هر يك از دو طرف(2)( --> تخيير).

اصل تَرَكه --> تركه

اصل حرّيت

اصل حرّيَت: اصل آزاد بودن انسان.

اصل حرّيت از قواعد معروف فقهى و مفاد آن اين است كه اصل در هر انسانى آزاد بودن است و در نتيجه در صورت شك در آن محكوم به حرّيت خواهدبود. مراد از آزاد بودن، گاه مفهوم مقابل بردگى( --> بردگى)است كه كاربرد واژه «حُرّ» و «حُريّت» در فقه در همين معنا رايج است؛ به گونه‌اى كه هنگام اطلاق و عدم قرينه همين معنا متبادر است؛ و گاه مفهوم مقابل تحت سلطه و اراده ديگرى بودن( --> آزادى). اصل در هر انسانى آزاد بودن به هر دو معنا است. بنابراين، هيچ كس برده ديگرى نيست، مگر خود به بردگى اقرار كند يا بر اثبات آن، بيّنه( --> بيّنه)و مانند آن اقامه گردد(1)و نيز هيچ كس از پيش خود بر ديگرى سلطه ندارد.(2)

اصل حرّيت يا از امارات( --> اماره)است ـ چنان‌كه برخى بدان تصريح كرده‌اند ـ يا از اصول( --> اصل). بنابر اماره

• (1)العناوين 2/ 736
• (1)اصطلاحات الاصول/ 50 ـ 51 ؛ الموجز فى اصول الفقه 2/ 136
• (2)كتاب القضاء (گلپايگانى) 2/ 225 ؛ مبانى العروة (النكاح) 2/ 77
• (2)الموجز فى اصول الفقه 2/ 137 ؛ اصطلاحات الاصول/ 51 ـ 52 .