عام آن است كه واجب، مستحب و مكروه را در بر مى‌گيرد.

واجب:استمتاع با شرايطى، واجب مى‌شود، مانند نذر استمتاع از حلال يا موردى كه عدم ابتلا به استمتاع حرام متوقّف بر استمتاع حلال باشد.(1)

مستحب:در اسلام نسبت به استمتاع حلال، مانند استمتاع از همسر و كنيز ترغيب و تشويق بسيار شده است. براين استحباب هنگام تمايل جنسى هر يك از زوجين بيشتر تأكيد شده است.(2)

مكروه:استمتاع در شرايطى مكروه مى‌گردد، مانند استمتاع از همسر در محدوده ناف تا زانو جز قُبُل در حال حيض( --> حيض). مشهور فقها در اين فرض استمتاع از روى لباس را بدون تماس مستقيم با بدن مكروه نمى‌دانند.(3)

2. استمتاع حرام:حرمت استمتاع يا ذاتى است يا عرضى.

حرمت ذاتى:استمتاع از غير همسر و كنيز، اعم از انسان و حيوان(4)به لواط(5)( --> لواط)، مساحقه(6)( --> مساحقه)و جز آن دو، و نيز از راه استمناء(7)( --> استمناء)حرام است.

حرمت عرضى:هر نوع استمتاع حلال در حال احرام(8)( --> احرام)، همچنين استمتاع روزه‌دار از همسر خود در صورتى كه بداند منجرّ به بيرون آمدن منىّ (انزال) مى‌شود، حرام است.(9)

استمتاع به نحو آميزش با همسر نابالغ،(10)همسرى كه در عدّه وطى به شبهه به سر مى‌برد(11)و آميزش در قُبُل همسر در حال حيض حرام است؛ ليكن استمتاع به غير آميزش در موارد ياد شده جايز است.(12)

حقّ استمتاع :از جمله حقوق شوهر بر زن، حقّ استمتاع است و در صورت تعارض آن با ديگر حقوق و تكاليف، حقّ استمتاع مقدّم است. بنابر اين، زن بدون اذن شوهر نمى‌تواند كارى انجام دهد كه با اين حق منافات داشته باشد، مانند اجير شدن براى شير دادن،(13)خروج از منزل(14)و به جا آوردن حج(15)و روزه مستحب.(16)نيز نمى‌تواند شوهر را از آن باز دارد، مگر آنكه محذور شرعى از استمتاع، همچون ترك واجب يا ارتكاب حرام، يا محذور

• (1)مستمسك العروة 14/ 5
• (10)جواهر الكلام 29/ 414 ـ 416
• (11)مبانى العروة (النكاح) 1/ 254
• (12)العروة الوثقى 1/ 339
• (13)جواهر الكلام 27/ 297 و 311
• (14)30/ 58
• (15)17/ 332
• (16)130
• (2)وسائل الشيعة 20/ 22 ـ 23
• (3)مستمسك العروة 3/ 318 ـ 320 ؛ التنقيح (الطهارة) 6/ 444
• (4)جواهر الكلام 41/ 637
• (5)374
• (6)387
• (7)647
• (8)18/308 و 317
• (9)الحدائق الناضرة 13/ 129