سعى( --> سعى)واجب است.(15)مستحب است حاجى يا عمره گزار قبل از سعى بالاى كوه صفا رود و در حالى كه رو به سمت ركن حجرالاسود دارد، حمد و ثناى الـهى گويد.(16)مستحب است حاجى در حال سنگ زدن به جمره عقبه( --> جمره)، رو به جمره و پشت به قبله باشد(17)( --> قبله).

استقراء

استقراء: دستيابى به قاعده و قانون كلّى از طريق جست و جو در حالات افراد آن كلّى.

واژه استقراء اصطلاحى منطقى است كه از آن در اصول فقه بحث شده و در بابهاى گوناگون فقه نيز كاربرد دارد، و چون نتيجه استقراء، حكم واقعى( -->حكم واقعى)است، در زمره ادلّه اجتهادى( --> دليل اجتهادى)قرار دارد.(1)

استقراء يا تام است يا ناقص. استقراى تام، يعنى جست و جوى تمام افراد يك كلّى و مشاهده اشتراك همه آنها در يك امر كه نتيجه آن، قاعده كلّى است، مانند آنكه تمامى موارد حكم شارع درباره «لال»، جست و جو و اشتراك همه آنها در كفايت اشاره از لفظ، مشاهده شود و دستاورد آن به عنوان قاعده كلّى، كفايت اشاره لال در تمامى عبادات، عقود و ايقاعاتى است كه از او صادر مى‌شود. اين نوع استقراء حجّت است؛ زيرا موجب قطع مى‌شود.

استقراى ناقص، يعنى جست و جوى بعضى افراد كلّى كه نتيجه آن، ظنّ به حكم كلّى است، مانند حكم به اينكه هيچ نماز واجبى ـ در حال اختيار ـ بر مركب خوانده نمى‌شود، كه از جست و جوى حالات افرادِ نمازى كه وجوبش معلوم است، به دست آمده است. بيشترين استقراهاى ادّعا شده در فقه از اين نوع است و نزد فقها حجّت نيست.(2)

• (1)اصول الفقه 2/ 249
• (15)423
• (16)415
• (17)112 .
• (2)الموسوعة الفقهية المُيَسَّرة 3/ 469 ـ 471 ؛ كتاب القضاء (آشتيانى)/ 178؛ اصطلاحات‌الاصول/ 39 ؛ معارج‌الاصول/ 220 .