در اول و دوم مراد، رو به خورشيد و ماه قرار گرفتن، در سوم اعاده نماز، و در چهارم ورود به ماه يا سال نو است. از اين عنوان در بابهاى طهارت، صلات، حج، نكاح و صيد و ذباحه سخن رفته است.

استقبال قبله:استقبال قبله يا واجب است يا حرام يا مستحب و يا مكروه.

واجب:شرط صحّت نماز واجب و قضاى اجزاى فراموش شده آن و نيز به قول مشهور نماز مستحب در حال استقرار (نه حركت) استقبال قبله است.(1)اگر استقبال قبله در همه احوال براى نمازگزار ممكن نباشد ـ مانند كسى كه ناچار سواره نماز مى‌خواند ـ رعايت قدر ممكن، لازم است(2)و اگر به هيچ وجه ممكن نباشد، وجوب استقبال ساقط است.(3)

استقبال براى كسى كه ايستاده نماز مى‌گزارد، با رو به قبله قرار دادن جلوى بدن و براى كسى كه نشسته مى‌خواند، با توجّه صورت، سينه و سر دو زانو به سمت قبله تحقّق مى‌يابد. استقبال كسى كه به پهلو خوابيده، همانند استقبال ميّت در قبر( --> دفن)و استقبال كسى كه بر پشت خوابيده، همچون استقبال محتضر( --> احتضار)است.(4)

ترك عمدى استقبال موجب بطلان نماز است؛ ليكن در صورت معلوم نبودن قبله، اگر نماز گزار براى شناسايى قبله تلاش كرده و به سمتى كه گمان قبله بودن مى‌رفته، نماز گزارد، سپس معلوم شود گمان او نادرست بوده است، اگر خطاى وى در اثناى نماز يا بعد از نماز و پيش از خروج وقت، كشف شود و انحراف قبله نيز كمتر از نود درجه (بين مشرق و مغرب) باشد، نمازش درست است؛ گرچه در اثناى نماز بايد به سمت قبله برگردد. اگر انحراف نود درجه يا بيشتر باشد، نماز اعاده مى‌شود. اگر كشف خطا پس از خروج وقت باشد، انحراف نيز از نود درجه بيشتر نباشد، نماز صحيح است. اگر انحراف بيشتر از نود درجه باشد؛ به گونه‌اى كه به حدّ استدبار( --> استدبار)برسد، در وجوب قضاى نماز و عدم آن اختلاف است. مشهور ميان متأخّران، عدم وجوب آن است.(5)

در الحاق فراموش كننده قبله و نيز

• (1)جواهر الكلام 8/ 2 ـ 4 ؛ العروة الوثقى 1/ 546
• (2)جواهر الكلام 7/ 425
• (3)8/ 19
• (4)العروة الوثقى 1/ 547
• (5)الحدائق الناضرة 6/ 429 ـ 440 ؛ مستمسك العروة 5/ 227 ـ 237