براى ديگرى جايز نيست.(4)به تصريح برخى، در جواز ارتزاق مستحق بيت المال تفاوتى ميان حاكم دادگر و ستمگر نيست.(5)

آيا در استحقاق روزى از بيت المال، فقر و نياز شرط است يا ارتزاق براى هر فردى كه از سوى حكومت عهده دار كارى است كه انجام دادن آن بر وى واجب نيست، جايز مى‌باشد؟ مسئله اختلافى است.(6)

مستحقّان:اذان گو، قاضى(--> قاضى)، كارشناس تقسيم اموال مشاع و مشترك كه از سوى حاكم شرع گمارده شده است، جنگجو، معلّم، كاتب براى قاضى (منشى دادگاه) يا براى محاسبات بيت المال (حسابدار)، مسئول بيت المال و ديگر كسانى كه عهده‌دار برقرارى نظم و امنيّت جامعه و تأمين‌كننده مصالح عمومى مردمند مى‌توانند از بيت المال ارتزاق كنند.(7)

اِرتشاء --> رشوه

ارتفاع -->بلندى

ارتفاق

اِرتفاق: حقّ انتفاع از مباحات عمومى.

ارتفاق عبارت است از حقّ بهره‌مندى از مشتركات(--> مشتركات)مانند راهها، خيابانها، مساجد و ميدانها. از آن به مناسبت در بابهايى مانند صلح، شركت و احياء موات سخن رفته است.

استفاده از اماكن عمومى( --> اماكن عمومى)براى همگان جايز است(1)( --> مشتركات).

از اقسام اِقطاع، اقطاع رِفاق است؛ بدين معنا كه حاكم اسلامى مكانى از راهها يا محل اجتماع مردم را به كسى اعطا كند. فايده اين كار، حقّ ارتفاقى است كه شخص پيدا مى‌كند و با رفتن او، ديگرى نمى‌تواند جايش را تصرف كند.(2)

برخى اين نوع اقطاع را در صورت وسعت مكان و عدم مزاحمت براى ديگران جايز دانسته‌اند؛(3)ليكن مشهور عدم صحّت اين نوع اقطاع است(4)( --> اقطاع).

• (1)جواهر الكلام 38/ 81 ـ 83
• (2)تذكرة الفقهاء (ق) 2/ 411 ؛ جامع المقاصد 7/ 37
• (3)تذكرة الفقهاء (ق) 2/ 411 ؛ المبسوط 3/ 276
• (4)جواهر الكلام 38/ 86 ؛ المبسوط 3/ 273 .
• (4)جواهرالكلام 9/ 73
• (5)كتاب المكاسب 1/ 245
• (6)جواهر الكلام 40/ 51؛ مصباح الفقاهة 1/482
• (7)الروضة البهية 3/ 71 ؛ جواهر الكلام 22/ 123 .