اخبار وجه

اخبار وَجه: روايات بيانگر مسح صورت در تيمّم.

فقها اين روايات را به قرينه روايات ديگر، بر وجوب مسح پيشانى در تيمّم حمل كرده‌اند.(1)

اخبارى

اخبارى: عمل كننده به كتاب و سنّت، نه عقل و اجماع، در مقابل اصولى.

عنوان «اخبارى» يا «اخباريان» در كتابهاى فقهى متأخّران بر گروهى از فقهاى شيعه اطلاق مى‌گردد كه خط مشى عملى آنان در دستيابى به احكام شرعى و تكاليف الـهى، پيروى از اخبار و احاديث است، نه روشهاى اجتهادى و اصولى. در مقابل آنان، فقهاى معتقد به خط مشى اجتهادى‌اند كه با عنوان «اصولى» شناخته مى‌شوند.

تقابل اين دوگونه نگرش به سده‌هاى نخستين حيات فقه شيعه بازمى‌گردد. با پايان يافتن عصر حضور امامان عليهم‌السّلام و آغاز عصر غيبت صغرى در سال 260 (هـ . ق) در چگونگى دستيابى به احكام شرع، دونوع نگرش پديد آمد. يك نگرش ـ كه امتداد خط مشى عصر حضور بود و بيشتر ياران ائمّه عليهم السّلام بر آن بودند ـ بسنده كردن به احاديث و عدم تجاوز از آن در دستيابى به احكام شرعى بود. چهره‌هاى برجسته اين نگرش در اين دوره عبارتند از: محمد بن يعقوب كلينى (م 328 يا 329 هـ . ق)، على بن بابويه قمى (م 328 هـ . ق) و محمد بن على بن بابويه قمى معروف به شيخ صدوق (م 381 هـ . ق) كه در گردآورى كهن‌ترين آثار و مجموعه‌هاى فقهى و حديثى، نقش اساسى داشتند.

نگرش ديگر، اجتهاد و استخراج و استنباط احكام از دليلهاى چهارگانه و ظواهر آيات قرآن كريم بود كه از برجستگان اين مكتب مى‌توان از شيخ مفيد (م 413 هـ . ق)، سيد مرتضى (م 436 هـ . ق) و شيخ طوسى (م 460 هـ . ق) نام برد كه با نگارش و بر جاى گذاشتن آثارى در اصول فقه، پايه گذار حركتى نوين و

• (1)مستند الشيعة 3/ 440 ؛ جواهر الكلام 5/ 200 ؛ وسائل الشيعة 3/ 359 .