الف . ذوات محترم:ذوات محترم، به انسان، حيوان، گياه و جماد تقسيم مى‌شود:

1. انسان:در شريعت اسلام، حرمت انسان يا اصلى است يا عرضى. حرمت اصلى از آنِ مسلمان و مؤمن و ناشى از طهارت و قداست ذاتى او است كه در پرتو پذيرش اسلام و ايمان به دست مى‌آيد. البته اين حرمت نيز بر حسب مراتب ايمان و درجات علم و تقوا متفاوت است. بنابراين، حرمت انبيا، اوصيا و انسانهاى كامل بيش از ديگران است.

كافران حرمت اصلى ندارند و تنها به سبب عقد ذمّه(--> اهل ذمّه)، امان(--> امان)و هدنه(--> آتش بس)از حرمت عرضى برخوردار مى‌شوند و تا هنگامى كه پيمان را نشكسته‌اند يا مدّت آن تمام نشده، پايدار است.(1)

احترام به جان، آبرو(--> آبرو)و مال انسان محترم، واجب است.(2)احترام جان انسان محترم؛ خواه اصلى و يا عرضى، آسيب نرساندن به آن است؛ با اين تفاوت كه در حرمت اصلى، افزون بر آسيب نرساندن، حفظ جان و دفاع از آن نيز واجب است.(3)

همچنين پيكر بى جان مسلمان مانند زنده او محترم است. از اين رو، غسل، كفن و دفن آن واجب، و آنچه مانند نبش قبر كه موجب هتك حرمت آن شود، حرام است.(4)حكم آبرو و مال انسان محترم، همچون حكم جان او است، يعنى تعرّض به آنها حرام است؛ و نسبت به آبرو، حفظ و دفاع از آن واجب است.(5)

2. حيوان:حيواناتى كه انسان از آنها براى خوردن، سوارى، باركشى، حفاظت گلّه يا باغ استفاده مى‌كند، محترمند و بر صاحب خود حقوقى دارند كه برخى ـ مانند آب و علف دادن ـ واجب، و برخى ـ مانند نزدن سيلى به صورت، بيش از اندازه توان بار نكردن و راه نبردن، وپشت حيوان را مجلس حرف زدن با ديگران قرار ندادن ـ مستحب است.(6)

حيوانات غير دريايى كه در حرم مكّه و بنابر قولى حرم مدينه زندگى مى‌كنند، حرمت دارند. از اين رو، شكار كردن آنها جايز نيست. برخى، شكار كردن حيوان

• (1)كشف الغطاء 4/ 356 و جواهر الكلام 21/ 81، 277
• (2)22/ 60 ؛ 27/ 195
• (3)5/ 114 ـ 118 و 21/ 16
• (4)مسالك الافهام 5/ 149 ؛ 4/ 82
• (5)جواهر الكلام 21/ 16
• (6)وسائل الشيعة 11/ 478 ؛ جواهر الكلام 5/115 ـ 116