4. بريده بريده بودن (تقطيع) كلام.

5 . نقل معناى كلام، نه عين الفاظ گوينده، با واسطه‌هاى متعدّد كه گاه به اجمال در كلام منجرّ مى‌شود.

6 . تعدّد قرائتها، مانند قرائت «يطهرن» با تشديد «طاء»(يَطَّهَّرْنَ)و بدون تشديد(يَطْهُرْنَ)در آيه 222 سوره بقره كه بنابر قرائت اول، نزديكى كردن با زن حائض تا پاك شدن وى از حيض و قبل از غسل، حرام و پس از غسل جايز است و بنابر قرائت دوم، نزديكى كردن با وى تا پاك شدن، حرام و پس از آن، هرچند پيش از غسل جايز است.

7. اختلاف نسخه‌ها كه در احاديث، فراوان يافت مى‌شود.

8 . اختلاف اهل لغت در معناى واژگان، مانند اختلاف آنان در معناى واژه غناء(--> غناء).

9. به كار بردن واژه‌اى كه براى معانى متعدّد وضع شده با نبود قرينه براى تعيين يكى از آنها، مانند رطل(--> رطل)كه مقدار آن نزد اهل مدينه با مقدار آن نزد اهل مكّه يا اهل عراق متفاوت است.(5)

اثر اجمال:نصّ (آيه يا روايت) مجملى كه رفع اجمال آن با دليل مبيّن ممكن نيست، اگر داراى قدر متيقَّن باشد بدان عمل مى‌شود و اگر قدر متيقَّن نداشته باشد، كلامِ مجمل در مقام عمل از حجيّت ساقط و در نتيجه به عمومات و اصول عملى(--> اصل عملى)رجوع مى‌شود.(6)

(--> ابهام)

اَجناس اربَع --> غلاّت اربع

اجنبى

اجنبى: نامحرم(--> نامحرم)/ بيگانه.

اجنبى به معناى دوم مفهومى نسبى، و نسبت به موضوعات مختلف، متفاوت است. غير خويشاوندان نَسَبى (ارحام) نسبت به انسان، غير ولىّ اصلى (پدر و جدّ پدرى) نسبت به مُولّى عليه (كودك

• (5)اصول الفقه 1/ 179 ـ 180 ؛ الموسوعة الفقهية المُيَسَّرة 1/ 518 ـ 520 ؛ اصطلاحات الاصول/ 232
• (6)تحريرات فى الاصول 5/ 508 .