تحصيل كرده باشد.(1)

(--> اجماع)(--> اجماع منقول)

اجماع مدركى

اجماع مَدركى: اجماع با مستند معلوم، مقابل اجماع تعبّدى(--> اجماع تعبّدى).

از آن در اصول فقه مبحث حجج و امارات بحث شده است.

حجيّت:اجماع مدركى حجّت نيست؛ زيرا حجيّت اجماع به لحاظ كشف قول معصوم عليه‌السّلام است و از آنجا كه مستند اجماع مدركى (دليل لفظى يا غير لفظى) معلوم است، اجماع نمى‌تواند كاشف از قول معصوم عليه السّلام باشد. در اين صورت فقيه مى‌تواند به مستند اجماع رجوع كند و در صورت معتبر بودن آن نزد وى، مطابق دليل فتوا دهد.(1)

(--> اجماع)

اجماع مركّب

اجماع مركّب: اتّفاق حاصل از تركيب دو نظر يا بيشتر بر نفى قولى ديگر.

هرگاه مجتهدان يك عصر درباره امرى، دو يا چند نظر ابراز كنند، به طور ضمنى بر نفى قولهاى جديد يگر نيز اتّفاق نموده‌اند، مانند اينكه گروهى از فقها بر حرمت چيزى و گروهى ديگر بر كراهت آن فتوا دهند. از تركيب اين دو نظر نتيجه گرفته مى‌شود كه آن چيز به اتّفاق همه، واجب يا مستحب نيست.

به اين نوع اجماع سلبى كه از تركيب نظرها به دست مى‌آيد، اجماع مركّب گفته مى‌شود؛ در مقابل اجماع بسيط(--> اجماع بسيط). حال اگر كسى به قول ديگرى فتوا دهد، احداث قول سوم يا چهارم كرده است كه جواز و عدم جواز آن، مبتنى بر حجيّت و عدم حجيّت اجماع مركّب است. از اين عنوان در اصول فقه مبحث حجج و امارات سخن رفته است.

حجيّت:اجماع مركّب دو گونه متصوّر است: نخست، آنكه هريك از صاحبان دو قول، قول سوم را با قطع نظر از قول خودش نفى‌كند. در اين صورت، اجماع نسبت به نفى قول سوم بنابر همه مبانى در اجماع، حجّت است؛ زيرا اين نوع

• (1)اصول الفقه 2/ 93 ـ 101 .
• (1)الموجز فى اصول الفقه 2/ 56؛ منتهى الدراية 4/386 .