محسوب گردد، علم عادى به اتّفاق آنان حاصل مى‌شود.(2)

اجماع عملى

اجماع عملى: اتّفاق عملى مجتهدان بر مسئله‌اى اصولى/ سيره(1)(--> سيره).

اجماع عملى به معناى نخست، عبارت است از اتّفاق عملى مجتهدان در مسئله‌اى اصولى؛ به گونه‌اى كه در مقام استنباط، به آن مسئله اصولى يا قاعده فقهى استناد و اعتماد كنند، مانند اجماع عملى بر تمسّك به استصحاب(--> استصحاب)در ابواب مختلف فقه. از اين عنوان دراصول فقه سخن رفته است.

اجماع عملى تنها در مسائل اصولى و يا قواعد فقهى كه در طريق استنباط احكام شرعى واقع مى‌شوند كاربرد دارد، نه در فروع فقهى؛ زيرا در مسائل فرعى مجتهد با غير مجتهد يكسان است، و اجماعى كه از ادلّه به شمار مى‌رود اجماع مجتهدان به عنوان مجتهد است.(2)

(--> اجماع)

اجماع فعلى-->اجماع عملى

اجماع قولى

اجماع قولى: اتّفاق فتاواى فقها بر حكمى، مقابل اجماع عملى(--> اجماع عملى).

اجماع محصّل

اجماع مُحَصَّل: اجماع به دست آمده با جست و جو در كلمات فقها، مقابل اجماع منقول.

در اجماع محصّل، فقيهى كه ادّعاى اجماع مى‌كند با جست و جو در گفته‌ها و نوشته‌هاى فقها از گذشته تا كنون، اتّفاق و اجماع آنان را در يك مسئله تحصيل مى‌نمايد. از آن در اصول فقه مبحث حجج و امارات بحث شده است.

حجيّت:اجماع محصّل براى فقيهى كه بدان دست يافته، حجّت است؛ به شرط آنكه آن را از راه معتبر نزد او،

• (1)اجود التقريرات 4/ 259 ـ 260 ؛ الفقه (القواعد الفقهيّة)/ 142 ؛ القواعد الفقهية (مكارم) 1/ 117 ؛ كتاب الطهارة (امام خمينى) 3/ 324
• (2)فوائد الاصول 3/ 191 .
• (2)قوانين الاصول 1/ 368 ـ 369 ؛ الاصول العامة / 273 ـ 274 ؛ حاشية السلطان/ 325 .