حكم اتلاف بر حسب موارد، مختلف است؛ گاه موجب ضمان است، مانند اتلاف مال محترم ديگرى بدون اجازه او يا شارع و اتلاف صيد در حرم يا غير حرم (حِلّ) توسط مُحرم.(2)در مواردى نيز ضمان آور نيست، مانند اتلاف آلات لهو و قمار و يا اتلاف مال ديگرى به اكراه(--> اكراه)و اجبار كه در اين صورت ضمان بر عهده مُكرِه است نه مُكرَه.(3)

(--> تلف)

اتلاف؛ قاعده --> قاعده اتلاف

اتمام

اتمام: تمام كردن.

واژه اتمام در فقه به صورت اضافه به نماز و عمل به كار رفته است. مراد از اتمام نماز، تمام گزاردن نمازهاى چهار ركعتى در مقابل قصر(--> قصر)و از اتمام عمل، به پايان رساندن عمل آغاز شده و رها نكردن آن در اثنا است. از اتمام نماز در باب صلات و از اتمام عمل در بابهايى همچون صوم و حج سخن رفته است.

اتمام نماز:اتمام نماز بر حسب موارد به واجب و مستحب و حرام تقسيم مى‌شود.

واجب:اتمام نماز در وطن،(1)در سفر معصيت(2)و براى كسى كه شغل او مسافرت است(3)و نيز مسافرى كه قصد كرده ده روز در محلى بماند(4)يا سى روز با ترديد در محلى اقامت كرده است.(5)

مستحب:مسافر مخيّر است در اماكن اربع(--> اماكن اربع)نمازهاى چهار ركعتى را شكسته يا تمام بخواند؛ ليكن تمام خواندن افضل است.(6)

حرام:اتمام نماز در سفر جز موارد ياد شده از روى علم و عمد، حرام و موجب بطلان نماز است و اعاده نماز در وقت و قضاى آن در خارج وقت، واجب است و اگر بر اثر جهل به حكم سفر، تمام خوانده است، بنابر قول مشهور، اعاده و قضا واجب نيست؛ امّا چنانچه از روى فراموشى بوده، بنابر مشهور تنها در صورت بقاى وقت اعاده واجب است.(7)

• (1)جواهر الكلام 14/ 245
• (2)257
• (2)جواهر الكلام 18/ 288
• (3)268
• (3)37/ 57 .
• (4)303
• (5)العروة الوثقى 2/ 157
• (6)جواهر الكلام 14/ 329
• (7)342 ـ 347