(--> عزل)از همسر آزاد در صورت رضايت نداشتن وى مكروه است.(30)

اسباب آزادى:اسلام براى آزادى برده اسباب ذيل را قرار داده است:

الف . اسباب اختيارى:

1. عتق:كه از مستحبّات مؤكّد درباره برده مؤمن است(--> عتق).

2. تدبير:(--> تدبير).

3. مكاتبه:(--> مكاتبه).

ب . اسباب قهرى:

1. ملكيّت:تملّك پدر يا مادر و جدّ يا جدّه و هرچه بالا رود و نيز تملّك فرزندان و نوادگان و هرچه پايين آيد، سبب قهرى آزادى آنان است.(31)

2. سرايت:به قول مشهور هرگاه مولا بخشى ـ هرچند كم ـ از برده خود را آزاد كند، آزادى به همه برده سرايت مى‌كند و آزاد مى‌شود.(32)

3. تَنْكيل:به قول مشهور، بريدن گوش، بينى و ديگر اعضاى مملوك توسّط مولا، سبب آزادى وى مى‌گردد(--> تنكيل).

4. اسلام:چنانچه برده پيش از مولاى خود اسلام آورد و از قلمرو كفر به قلمرو اسلام درآيد، آزاد مى‌شود.(33)

5 . بيمارى:ابتلاى برده به كورى، خوره و بيمارى زمين گير، سبب آزادى او مى‌گردد.(34)

آزار

آزار: اذيّت.

از آن در بابهاى صلات، صوم، حج و صيد و ذباحه به مناسبت سخن رفته است.

آزار رساندن به مؤمن(1)و نيز كافر محترم، مانند كافر ذمّى(--> اهل ذمّه)به هتك حرمت يا ضرب و جرح و مانند آن(2)

• (1)جواهر الكلام 22/74
• (2)كشف الغطاء 4/359
• (30)29/111 ـ 114
• (31)34/ 185
• (32)152
• (33)190 ـ 191
• (34)189 .