که صورت علمِیه واسطه درک آن نمِی‌شود بلکه مستقِیماً وجود شِیء پِیش نفس حاضر است.

داورِی درخصوص دو دِیدگاه ارائه شده

در مباحث گذشته درخصوص قابلِیت شدت و ضعف در علم و ِیقِین دو دِیدگاه مطرح شد و به اندازه مقتضِی درخصوص هر کدام توضِیحاتِی ارائه گردِید. در اِین قسمت، موضوع بحث عبارتست از اِین که از بِین دو دِیدگاه ارائه شده کدام‌ِیک صائب است. مبحث حاضر را با ِیک سؤال شروع مِی‌کنِیم و در ادامه بدان پاسخ خواهِیم داد، و آن اِین‌که آِیا در خود علم امکان شدت و ضعف وجود دارد ِیا خِیر؟

پاسخِی که ما بدِین سؤال مِی‌دهِیم آن است که بله خود علم شدت و ضعف دارد اما شدت و ضعف علم بسته به اِین است که آِیا معلوم را به طور فکرِی و اکتسابِی از راه صورت علمِیّه (از طرِیق علم حصولِی) کسب کنِیم ِیا اِین‌که معلوم را به طور شهود وجودِی (از طرِیق علم حضورِی) درِیابِیم. شدت و ضعف مذکور تنها از اِین طرِیق است که قابل تصوّر است.

در علم حصولِی و فکرِی، ابتدا «احساسات و ادراکات» به کار مِی‌آِیند سپس صورت‌هاِی ادراک شده توسط حواس، در «ذهن» ما باقِی مِی‌مانند. ذهن ما آن صورت‌هاِی ادراک شده را «دسته‌بندِی و تنظِیم» مِی‌کند و آن‌گاه از ماحصل آ‌ن‌هاست که ما به «نتاِیج» مِی‌رسِیم. اِین نوع علم حاصله از مجموعه مراحل ِیاد شده «علم حصولِی و فکرِی» نامِیده مِی‌شود.

نتِیجه

پس مِی‌توان چنِین نتِیجه گرفت که اگر در علم فکرِی و حصولِی شدت و ضعفِی قابل تصور است، اِین شدت و ضعف از آن جهت است که قوه‌ِی واهمه در آن مداخله داشته باشد ِیا نداشته باشد. و الا خود علم حصولِی دِیگر زلال و زلال‌تر ندارد.