(3317) 317- امام (ع) در تعريف مؤمن فرمود:

الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِي وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِي قَلْبِهِ- أَوْسَعُ شَيْ‌ءٍ صَدْراً وَ أَذَلُّ شَيْ‌ءٍ نَفْساً- يَكْرَهُ الرِّفْعَةَ وَ يَشْنَأُ السُّمْعَةَ- طَوِيلٌ غَمُّهُ بَعِيدٌ هَمُّهُ- كَثِيرٌ صَمْتُهُ مَشْغُولٌ وَقْتُهُ- شَكُورٌ صَبُورٌ- مَغْمُورٌ بِفِكْرَتِهِ ضَنِينٌ بِخَلَّتِهِ- سَهْلُ الْخَلِيقَةِ لَيِّنُ الْعَرِيكَةِ- نَفْسُهُ أَصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ- وَ هُوَ أَذَلُّ مِنَ الْعَبْدِ (82930- 82884)

[لغت‌]

(يشنأ): دشمن مى‌دارد

[ترجمه‌]

«شادمانى مؤمن در چهره و غم وى در دل است، سعه صدرش از هر چيز بيشتر، و نفسش از هر چيز خوارتر است، از گردنفرازى بيزار است و خودنمايى را دشمن مى‌دارد. غمش طولانى، همتّش والا، خاموشى‌اش بسيار، و تمام وقتش مشغول است سپاسگزار، و بسى بردبار و در انديشه فرو رفته است، در دوستى با ديگران امساك مى‌ورزد، خلق و خويش نرم و طبعش رام است. اراده‌اش از سنگ سخت محكمتر است با اين كه از برده‌اى متواضعتر است.»

[شرح‌]

(82919- 82878) امام (ع) در مقام تعريف مؤمن شانزده صفت را ياد كرده است:

1- شاديش در چهره است، و اين خود، در رابطه با فضيلت تواضع و فروتنى است 2- غمش در دل است، و اين از ترس خداست، و توجّه بر اين كه شايد در برابر امر خدا كوتاهى كرده باشد.

3- از هر چيز بيشتر سعه صدر دارد، و قبلا دانستى كه سعه صدر فضيلتى براى قوه غضبيّه است و گاهى از آن تعبير به «رحب الذراع دست باز» مى‌كنند. مقصود امام (ع) آن است كه مؤمن اين فضيلت را به طور كامل دارد.

4- نفسش از هر چيز خوارتر است، يعنى به خاطر تواضعش در برابر خدا و با توجّه به موقعيّت و ارزش نفس خود كه چه قدر به خدا نيازمند است. كلمه: